چکیده:
سفرنامه آیینهای است که میتوان انعکاس تصویر زندگی اجتماعی،سیاسی، اقتصادی،آداب و رسوم و باورها و اعتقادات،رفتار و کردار و فراز و نشیبهای زندگی جوامع مختلف را در آن دید،تصویری گویا و روشن و تا حدود زیادی خالی از غرضورزی و ملاحظه. از جملهء این سفرنامهها،«سفرنامهء ابن بطوطه»است که سند گویای بسیاری از جوامع اسلامی و جوامع شرقی در قرن هشتم هجری است.این جهانگرد پرشور مراکشی،ضمن سفر به سرزمینهای مختلف،گزارشی جذاب،صادقانه و دقیق از چگونگی معیشت مردم،وضع شهرها،صنایع و تولیدات،مدارس و خانقاهها،راه و رسم دربارهای مختلف،آداب و رسوم مذهبی مردم،عملکرد طبقات حاکم و...به دست میدهد که از دیدگاه ادبیات تطبیقی بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است؛چرا که در ادبیات تطبیقی،بررسی فرهنگ عامه(فولکلور)و تصویر آن از نگاه دیگران، یکی از محورهای مهم شناخت ملتها و مقایسهء آنها با یکدیگر است. این پژوهش به بررسی سفرنامهء«ابن بطوطه»از دیدگاه ادبیات تطبیقی و بر اساس مکتب فرانسه میپردازد،زیرا این مکتب است که به بررسی سفرنامهها و تصویر یک کشور از دیدگاه ادبیات کشور دیگر اهتمام میورزد.
Itinerary is a mirror which reflects the image of social، political، and economic life of people as well as their customs، beliefs، behaviors and vicissitudes of their societies. In fact، it demonstrates an expressive and clear picture mostly with no partiality or consideration.
One of these itineraries is “Ibn Battuta’s Itinerary”، which is considered as an evident document of many Islamic and Eastern societies in 8th century. The author of this itinerary is a man from Morocco who throughout his various journeys to many countries، provided a remarkable، honest، and accurate report about people’ way of earning، their religious customs، cities status، industries and productions، schools and abbeys، different court traditions، the ruling-class function… which would be significant and worthwhile from the point of view of comparative literature due to the fact that comparative literature is the study of folklore and its analysis from other people’s perspective is deemed to be a remarkable axis of knowing nations and comparing them with each other.
The present study specifically explores Ibn Battuta’s Itinerary with reference to comparative literature and also France school because France school، in particular، deals with the study of Itineraries. Additionally، France school illustrates a country’s Image from the point of another country’s literature.
خلاصه ماشینی:
"نوع نگرش مورخان ادبیات و ناقدان ادبی به این شاخهء جدید از ادبیات از اختلاف نظرهای آنان در مورد حد و حدود آن و نیز اهمیت دادن به شاخصهایی از آن و کم توجهی نسبت به شاخههای دیگر،باعث پیدایش تعاریف،نظریات و مکاتب مختلفی شده است که در رأس آنها دو مکتب فرانسوی و آمریکایی قرار دارد که از بین این دو،«مکتب فرانسوی است که به مسایلی چون تأثیر یک نویسنده در ادبیات دیگر ملل،ادبیات جهانگردی و سفرنامهها و بهطور کلی موضع یک کشور در قبال ادبیات کشور دیگر اهمیت میدهد»(غنیمی هلال،1002،ص 231).
3-تصویر ادبی(صورولوجیا) تصویر ادبیات یک ملت از بلاد و ملتهای دیگر،یکی از جدیدترین حوزههای پژوهش در ادبیات تطبیقی است(همان،ص 261)که شروع آن به نیمهء اول قرن نوزدهم برمیگردد،زمانی که ادیب معروف فرانسوی«مادام دیستال» دیداری طولانی مدت از آلمان به عمل آورد و طی این سفر متوجه شد که ملت آلمان از مناقب بسیاری چون نیکویی،استقامت و صداقت برخوردار است،او از طبیعت زیبای آنجا به خصوص رودخانهء راین و جنگل سیاه،غنای ادبیات آلمانی و سطح والای فلسفهء آلمان غافلگیر شد و از میزان جهل و بدفهمیای که فرانسویان نسبت به آلمان داشتند،شگفتزده شد.
انعکاس و پژواک تصویری که ادبیات سفرنامهای یک کشور از ملتی دیگر ارائه میدهد،در قصههای نویسندگان و اشعار شعرای همان عصر یا ادوار بعد تجلی مییابد و بدین ترتیب،ادبیات آن کشور را تحتتأثیر خود قرار میدهد (جمال الدین،9891،ص 94)که این تأثیرگذاری یکی از دو شرط اساسی مکتب فرانسه در بررسیهای تطبیقی است."