چکیده:
یکی از ویژگیهای دوره آلبویه برپایی مجالس و نشستهای علمی و فرهنگی در آن دوره است. بغداد مرکز خلافت اسلامی که مرکز تبادل آراء و تعاملات فرهنگی و فرقهای بود، در این دوره، فرصت ظهور و بروز اندیشههای مختلف را فراهم آورد. هر روز مجالس و انجمنهای مختلف علمی در بغداد تشکیل میشد و صاحبان اندیشههای گوناگون با استفاده از فرصتهای برابر و حمایت از جانب حکومت، افکار و اندیشههای علمی و مذهبی خود را بیان کرده و به شبههها و ایرادهای مخالفان خود پاسخ میدادند.این مقاله در پی آنست که پس از معرفی اجمالی برخی از مجالس و محافل علمی دروه مورد بحث، اهداف، چگونگی تشکیل، موضوعات مورد بحث و شرکتکنندگان در آن مجالس را واکاوی نماید، و نقش دولت آلبویه را در تولید و ترویج علم ارائه کند.
خلاصه ماشینی:
"برای مثال، مجلس سجستانی از نظر ترکیب اعضا چنین توصیف شده است: ابوزکریا صیمری که معمولا اولین سخنگو در جلسات گروهی بود؛ ابوالفتح نوشجانی که خود مجلس مهمی <Page No="136"/>داشت؛ ابومحمد عروضی، شاگرد سابق ابنعدی؛ ابومحمد اندلسی، نحوی بزرگ اندلسی که در طلب دانش به شرق آمده بود؛ ابوبکر قومسی، فیلسوف و شاگرد سابق ابنعدی، کاتب و علاقهمند به کتاب و غلام زحل، منجم؛ و حسن بن مقداد از اعضای مجلس سجستانی بودند.
3. ملازمان و شرکت کنندگان غیر اصلی آنچنان که از محتوای گزارشها و مناظرهها برمیآید، در مجالس فوق، علاوه بر دانشمندان و عالمان که به بحث <Page No="137"/>و جدل علمی میپرداختند، افراد دیگری نیز شرکت میکردند که گرچه نقشی در مناظر و مجادلات نداشتند، ولی بهگونهای در برگزاری مجلس و چگونگی تشکیل آن مؤثر بودند و موجبات سرور و شادمانی و فراغت از امور گرانبار مقام و منصب را فراهم میآوردند.
خوشبختانه بخش بزرگی از گفت وشنودهای علمیاین دوره از مجالس مختلف (ادبی، فلسفی، کلامی و مذهبی) و حتی موضوعات مورد بحث در انجمنهای مخفی اخوانالصفا در کتابهای مختلفی چون المقابسات و الامتاع ابوحیان توحیدی و نیز مجالس شیخ مفید و دیگر کتابها باقی مانده است.
در این دوره اگر چه دولتهای مستقل و نیمه مستقل دیگر نیز که آهنگ جدایی ازخلافت اسلامی نواخته بودند، برای کسب مشروعیت و اعتبار بخشیدن به خود، دانشمندان واندیشوران را گرد خویش فراهم کرده و با اعمال آزادی موجبات جذب آنان را دو چندان مینمودند، اما دولت آلبویه در این میان با اعمال تسامح و تساهلگری در اصول کشورداری خویش، سهم و نقش عظیمی در خدمت به تولید علم ایفا کرد."