چکیده:
فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد،اهمیت ژئوپلتیک و منطقهگرایی را در نظام بین الملل دوچندان کرده،به طوری که بسیاری از کشورها در سیاست خارجی خود منطقهگرایی را به عنوان اصلی ثابت و اساسی جهت تأمین منافع و امنیت ملی خود برگزیدهاند.نگاه عملی ونظری غالب در طول سالهای متمادی گذشته در سیاست خارجی ایران عدم توجه به راهبرد«نگاه به شرق»و بلکه نگاه یک جانبه به غرب بوده و این باعث غفلت از سایر مراکز و منابع قدرت و ثروت جهانی به خصوص در نزدیکی مرزها گشته است؛اما در سالهای اخیر راهبرد نگاه به شرق،به راهبردی منطقهگرایانه از سوی جمهوری اسلامی ایران در منظومه نگاه ژئوپلتیکی و جغرافیایی تبدیل شده است،چرا که ایران از جمله کشورهایی میباشد که به لحاظ موقعیت جغرافیایی و سیاسی،از مزیت ژئواستراتژیکی،ژئواکونومیکی و ژنوپلیتیکی بهرهمند میباشد.بر این اساس«راهبرد نگاه به شرق»که از منطق علمی و تاریخی و همچنین ریشههای جغرافیایی و سیاسی در سیاست خارجی کشور برخوردار است و هویتسازی جدیدی درگفتمان سیاست خارجی ایجاد میکند،از اهمیت مضاعفی برخوردار شده است.نوشتار حاضر تلاش دارد دیدگاهها،زمینهها و فرصتها راهبرد نگاه به شرق را در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران واکاوی نماید.
خلاصه ماشینی:
"کلید واژهها نگاه به شرق،امنیت و منافع ملی،منطقهگرایی،اقتصاد و امنیت انرژی (*)استادیار روابط بین الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی مقدمه از زمان روی کار آمدن دولت احمدینژاد در سال 1384 تاکنون،این جمله به صور و انحاء مختلف از جانب اصحاب سیاست بیان گردیده که جمهوری اسلامی ایران راهبرد نگاه به شرق را به عنوان سرلوحه عمل سیاست خارجی خود برگزیده است و بنا دارد از اهرم همکاری و تعامل تنگاتنگ با کشورهای مشرق زمین در راستای تأمین منافع و امنیت ملی و نیز ارتقاء جایگاه بین المللیاش بهره جوید.
در مجموع،طرفداران سیاست نگاه به شرق معتقدند که جمهوری اسلامی ایران به واسطه تعلق به حوزه تمدنی مشرق زمین و داشتن اشتراکات فرهنگی،تاریخی و هویتی با ساکنان این حوزه،راحتتر میتواند با بازیگرانی نظیر چین،روسیه،هند،مالزی و دیگران ائتلاف و همگرایی برقرار سازد تا بازیگران غربی؛لذا باید رویکردی راهبردی و بلند مدت نسبت به جامعه بزرگ شرق اتخاذ نمود و با طراحی یک استراتژی مناسب در جهت بهرهبرداری بهینه از حد اکثر ظرفیتهای کشورهای شرقی گام برداشت و امنیت و منافع ملی خود را ارتقاء داد.
مقصود ما از راهبرد نگاه به شرق این است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک بازیگر قدرتمند و مطرح آسیای و صاحب یکی از قدیمیترین تمدنهای مشرق زمین،به واسطه قرابت تمدنی،فرهنگی و هویتی با دیگر بازیگران این حوزه میتواند ضمن طراحی راهبردی دقیق و جامع،خود را به جریان پرشتاب توسعه اقتصادی و رشد صنعتی آسیا پیوند زده و از رهگذر تعمیق همکاری با کشورهای قدرشرقی همچون چین،روسیه،هند و در سطحی نازلتر مالزی و دیگران از امکانات سرمایهای،صنعتی و تکنولوژیک آنان در راستای تأمین منافع کشور بهرهگیری نماید."