چکیده:
در نیمة دوم قرن پنجم هجری، بروز بحرانهای سیاسی و اقتصادی در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام، به تاسیس حکومتهای محلی در این منطقه انجامید. برجستهترین این حکومتها، دولت بنیعمار در طرابلس است که بهاجماع منابع، شیعة دوازدهامامی بودند. خاندان بنیعمار بسیار به توسعة اقتصادی و پیشرفت فرهنگی این شهر اهتمام داشتند و تاسیس دارالعلمی در طرابلس توسط این خاندان، در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی و همچنین انتقال فرهنگ به اروپا، نقشی بسزا داشته است. این دارالعلم، یکی از غنیترین کتابخانههای جهان اسلام در قرن پنجم هجری بهشمار میرفت. در زمان حکمرانی این خاندان، بهعلت جاذبة علمی طرابلس، دانشمندان از اطراف و اکناف به این دیار سفر کردند و به خدمت حکام بنیعمار درآمدند. بنیانگذاران شیعیمذهب دارالعلم طرابلس با الگوگیری از حکومتهای شیعی دیگر، در شکوفایی و پویایی شیعه در منطقة شام تاثیرگذار بودند. در پی سقوط این حکومت توسط صلیبیون در اوایل قرن ششم، کتابخانة این دارالعلم به استناد منابع، از سوی مهاجمین دچار آتشسوزی شد. این پژوهش با روش کتابخانهای و با استناد به منابع اصلی، به اوضاع فرهنگی طرابلس و زمینههای شکلگیری دارالعلم طرابلس میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"بررسی نقش دارالعلم طرابلس در پویایی مذهب تشیع در عهد بنیعمار سیدابوالقاسم فروزانی/ دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز لیدا مودت/ استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز چکیده در نیمة دوم قرن پنجم هجری، بروز بحرانهای سیاسی و اقتصادی در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام، به تأسیس حکومتهای محلی در این منطقه انجامید.
در همین دوران، امیران بنیعمار شیعیمذهب در طرابلس با الگوگیری از حکومتهای شیعیمذهب یادشده، دارالعلمی را در این شهر بنیان نهادند که در پویایی و شکوفایی مذهب تشیع در قرن پنجم هجری در منطقة شام تأثیر بسزایی داشت.
چگونگی تأسیس حکومت بنیعمار در طرابلس در نیمة دوم قرن پنجم هجری بروز بحرانهای سیاسی و اقتصادی در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام، به تأسیس حکومتهای محلی در این منطقه انجامید.
افزون بر موقعیت مناسب جغرافیایی، کشاورزی و تجاری طرابلس، این شهر در زمان حکومت بنیعمار در پرتو سیاستهای امرای این دولت، از پایگاه ویژهای یعقوبی در اواخر قرن سوم هجری دربارة جغرافیای طرابلس مینویسد: «بندر طرابلس در شام عجیب است؛ بهطوری که میتواند هزار کشتی را در خود جای دهد».
(العش، 1368، ص150-151) شواهدی از حضور علمای عراق در طرابلس در دست است که گویای ارتباط علمی و فرهنگی آنجا با حوزة علمی شیعه در عراق است؛ چنانکه عبدالعزیزبننحریر ابنبراج (م481ق) فقیه مشهور امامی، (البحرانی، 1966م، ص332) در سال 438ق بهعنوان نمایندة شیخ طوسی رهسپار طرابلس شد و برای مدتی طولانی در این شهر از سوی بنیعمار عهدهدار منصب قضا بود."