چکیده:
علم امام نسبت به وقایعی که در آینده اتفاق میافتد، مورد بررسی و دیدگاه های مختلف قرار گرفته است . اگر گفته شود امام اطلاعی ندارد، چگونه ممکن است چنین فردی پیشوایی امت را پذیرفته و طبق ادعای شیعه همه مسلمانان بر اساس حدیث ثقلین باید از ایشان پیروی کنند؛ و اگر گفته شود امام اطلاع از آینده و حوادث آن را دارد، پس چرا نمیتواند از مرگ خویش و شهادتش جلوگیری نماید؟ درحالی که در خطبه های مختلف از حوادث آینده خبر داده است و به صراحت اعلام مینماید، قبل از این که مرا از دست دهید از من بپرسید، در خطبه ١٤٩ که پس از ضربت خوردن ، از آن حضرت نقل شده است چنین دانشی را نفی میکند، از این رو در میان شارحان نهج البلاغه دو دیدگاه مختلف در نفی و اثبات علم آن حضرت به کیفیت شهادت خویش مطرح شده است . در این مقاله تلاش شده با روش استنادی تحلیلی ضمن پذیرش علم علی (ع ) به همه امور از جمله جزئیات شهادت ، توجیهات مختلف درباره عبارت "کم اطردت الایام ابحثها عن مکنون هذا الامر فابی الله الا اخفاءه هیهات علم مخزون " را مطرح و ضمن نقد هر یک از آن ها به این نتیجه برسیم که بایستی پاسخ دیگری را جستجو کرد. امام چون الگوی مسلمانان است باید همچون ایشان عمل کند و چون عموم مسلمانان نسبت به آینده علم ندارند و از حوادثی که اتفاق میافتد باخبر نیستند، او نیز بایستی رفتار عادی داشته باشد؛ اما نکته ی مهم اینجا است که آنچه امام انجام میدهد با علم او نیز مطابقت پیدا میکند. بر این اساس باید این تعبیر آن حضرت را برای عموم مردم دانست که هر چه تلاش کنند تا از زمان مرگ و مکان آن اطلاع یابند، بیفایده باشد.
خلاصه ماشینی:
"اگر گفته شود امام اطلاعی ندارد، چگونه ممکن است چنین فردی پیشوایی امت را پذیرفته و طبق ادعای شیعه همه مسلمانان بر اساس حدیث ثقلین باید از ایشان پیروی کنند؛ و اگر گفته شود امام اطلاع از آینده و حوادث آن را دارد، پس چرا نمیتواند از مرگ خویش و شهادتش جلوگیری نماید؟ درحالی که در خطبه های مختلف از حوادث آینده خبر داده است و به صراحت اعلام مینماید، قبل از این که مرا از دست دهید از من بپرسید، در خطبه ١٤٩ که پس از ضربت خوردن ، از آن حضرت نقل شده است چنین دانشی را نفی میکند، از این رو در میان شارحان نهج البلاغه دو دیدگاه مختلف در نفی و اثبات علم آن حضرت به کیفیت شهادت خویش مطرح شده است .
مثل این کلام الهی: علم به زمان قیامت نزد خداوند است (لقمان ٣٤، فصلت ٤٧ و زخرف ٨٥) وی سپس به روایتی از پیامبر (ص ) اشاره میکند که آن حضرت شهادت او را پیش بینی میکند، آن گاه در خصوص تحقیق علی (ع ) از زمان مرگ مینویسد: اما بررسی و پیگیری آن حضرت در این باره ، مربوط است به وقت و مکان و قرائن مشخصه آن به تفصیل ، که ممکن است این بررسی از طریق پرسش از پیامبر گرامی (ص ) در دوران زندگی آن بزرگوار باشد و رسول اکرم (ص ) تفصیل این واقعه را از او پنهان داشته است ، یا این که برای دریافت احوال خویش در دیگر اوقاتی که با مردم بوده مورد فحص و دقت قرار داده است ، اما خداوند همواره این امر را پوشیده و مکتوم داشته است ، از این رو فرموده است : چه دور است دانستن این امر، که آن در خزانه علم خداوند نهفته است (ابن میثم ، ١٣٧٥: ٣٨٥/٣)."