چکیده:
خلیج فارس،به علت موقعیت اقتصادی،راهبردی و سیاسی خاص خود،همواره از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است.موقعیت منحصر به فرد خلیج فارس در میان کشورهای شرق و غرب و رقابتهای استعماری کشورهای بزرگ،همواره سبب شده است که دولتهای استعماری در جهت تثبیت منافع خویش،قدرت خود را بر منطقه تحمیل کنند.با روی کار آمدن ناصر الدین شاه در نیمهی دوم قرن سیزدهم، این منطقه به عنوان یک آبراه مهم و راهبردی مورد توجه قدرتهای جهانی قرار گرفت و تحولاتی رخ داد که منشأ بسیاری از رویدادهای مهم منطقه به حساب میآید.از جمله وقایع مهم در این دوره،مسئلهی تجارت برده در خلیج بود.در همین راستا،انگلیسیها به بهانهی بازرسی کشتیها در خلیج فارس برای جلوگیری از فروش برده،سعی در بسط نفوذ و اقتدار خود در خلیج فارس داشتند.با صدارت امیرکبیر و تشکیل ناوگان دریایی،گامهای بلندی در جهت تثبیت قدرت حکومت مرکزی در منطقه و مقابله با افزایش حضور انگلیسیها برداشته شد.
خلاصه ماشینی:
"رونق تجارت برده در خلیج فارس در شرایطی بود که در سال 4971،مقارن با لشکرکشی آقا محمد خان قاجار به گرجستان،از طرف مجلس فرانسه بردهفروشی در تمام مستعمرات آن کشور رسما منع شد.
در این قراردادها مقررات و اختیارات بیشتری نسبت به قرارداد سال 2281 گنجانده شده بود و به موجب آنها، به کشتیهای انگلیسی اجازه داده میشد که هرگاه کشتیهای عمانی را خارج از منطقهی مجاز،مظنون به اشتغال به تجارت برده بدانند،آنها را تفتیش کنند و در صورتی که ثابت شود، جهازات مزبور حامل غلام برای فروش هستند،آنها را توقیف کنند[ویلسون،6631:552].
ق1681/ م،قراردادی با شیخ محمد(شیخ بحرین) بست و شیخ مزبور در این قرارداد تعهد کرد از تجارت برده و کنیز و غلام جلوگیری کند،با دزدان دریایی همدست نشود و برای ترکها،ایرانیها و انگلیسیها دسیسه و فتنهجویی نکند [لرد کرزن،7431:471]یا زمانی که در سال 7821،انگلیسیها تجارت برده و کنیز را در زنگبار ممنوع کردند ون در ازای این خسارت که بر حکومت زنگبار وارد آمده بود،قرار شد هر سال انگلیسیها مبلغ چهل هزار ریال به حکومت مسقط بدهند، انگلیسیها توانستند با دریافت این امتیاز نفوذ خود را در منطقهی خلیج فارس تثبیت کنند[سریر السلطنه،0731:15].
در یک جمعبندی کلی میتوان نتیجه گرفت که مسئلهی تجارت برده به عنوان ابزاری در اعمال فشار انگلیسیها به دولت ایران برای تثبیت قدرت آنه در خلیج فارس به کار گرفته میشد و حکومت قاچاریه به دلیل نداشتن نیروی دریایی، عدم حاکمیت تثبیت شده در منطقهی خلیج فارس،و مشکلات عدیدهی دیگر،ابزار لازم برای مقابله با آنها را در دست نداشت."