خلاصه ماشینی:
زمینههای پیدایی ادبیات داستانی جدید در ایران باید توّجه داشت،وجوه تشابهی که تا پایان قرون وسطا،بین ادبیات شرق و غرب وجود دارد،اندک نیست و شباهتهای زیادی به هم دارند؛ ولی در پایان این دورهء تاریخی است که راه شرق و غرب از هم جدا میشود و تحوّلات فرهنگی و اجتماعی،نخست در اثر پیدایش رنسانس و سپس در پی انقلاب فرانسه،چهرهء اروپا را به کلّی دگرگون میکند.
گسترده بودن مطبوعاتی که در این دوره منتشر شدهاند،دلیل بر این است که فقط به پارهای از آنها که در روشن کردن اذهان مردم و پدید آوردن شیوهء جدید نثر فارسی مؤثر بودهاند،اشاره گردد: روزنامهء تربیت به سردبیری محمد حسین خان فروغی (ذکاء المک)، که شامل مقالات ادبی،شعر،ترجمهء داستانهای خارجی و شرح حال بزرگان اندیشه و ادب جهان بود؛روزنامهء اختر،که از سال 2921 ه، ق به بعد در استانبول به چاپ میرسید و بیشتر شامل مقالاتی از آزادیخواهان بزرگ آن زمان،بویژه میرزا آقا خان کرمانی و شیخ احمد روحی بود؛روزنامهء حکمت،روزنامهء ثریّا که در قاهره به چاپ میرسیدند؛روزنامهء قانون در لندن به سردبیری میرزا ملکم خان.
از نشریات گروه نخست،باید در درجهء اوّل از روزنامهء صور اسرافیل یاد کرد،که اگر چه بیشتر به مسائل سیاسی و اجتماعی میپرداخت،به سبب قطعاتی که در آن با عنوان«چرند و پرند»چاپ میشد و به دلیل تأثیری که این نوشتهها بر شیوهء نثر نویسی امروز ایران گذاشته است،دارای اهمیت فراوان است.
پس از آن،محمد تقی بهار مجلهای در تهران منتشر ساخت که روشی کم و بیش مانند مجلهء پیشین داشت که در آن،به غیر از آثار بزرگان ادب ایران،مقالاتی نیز در زمینهء تاریخ شعر و نثر فارسی به چاپ میرسید.