چکیده:
حق حیات، بنیادی ترین حق هر انسانی است که در پاره ای از اسناد مهم حقوق بشر از آن یاد شده است. گرچه در ادبیات اسلامی واژه «حق حیات» به چشم نمی خورد؛ به خوبی می توان از حرمت شدید آدمکشی، شناسایی حق حیات و حمایت جدی و اساسی از انسان را استفاده نمود. قرآن کریم در موارد متعدد از قتل کودک به هر دلیل و بهانه ای نهی کرده است. تاکید بر ممنوعیت قتل کودک و تحریم شدید آن، ناشی از قبح شدید و نهایت قساوت آن است.
کمیته حقوق کودک چهار اصل بنیادین را بر حقوق کودک حاکم دانسته است. که حق حیات، بقا و توسعه کودک یکی از اصول چهارگانه است. حق حیات کودک، حق غیرقابل تعلیقی است که هم زمان صلح لازمه الرعایه است و هم در زمان جنگ.
این حق حقی نیست که اگر خودسرانه سلب نشود، تامین شده تلقی شود، بلکه حمایت از حیات کودک دارای جلوه های گوناگون است و با عدم جواز اعدام کودک ملازمه دارد؛ با تسری دامنه کودکی به قبل از تولد، با عدم جواز اسقاط جنین پیوند دارد؛ چنان که حمایت جامع و همه جانبه از کودک مقتضی اقدامات مثبت دولت هاست.
خلاصه ماشینی:
این حق حقی نیست که اگر خودسرانه سلب نشود، تأمین شده تلقی شود، بلکه حمایت از حیات کودک دارای جلوههای گوناگون است و با عدم جواز اعدام کودک ملازمه دارد؛ با تسری دامنه کودکی به قبل از تولد، با عدم جواز اسقاط جنین پیوند دارد؛ چنان که حمایت جامع و همه جانبه از کودک مقتضی اقدامات مثبت دولتهاست.
ماده 37 کنوانسیون حقوق کودک نیز بر ممنوعیت مجازات اعدام بدون امکان بخشودگی در مورد جرائمی که اشخاص زیر هیجده سال مرتکب میشوند، تصریح نموده است.
در اسلام عقل، بلوغ، اختیار و در مواردی علم به حرمت جزء شرایط عامه تکلیف به شمار ماده یک کنوانسیون حقوق کودک مقرر میدارد: «از نظر این کنوانسیون منظور از کودک افراد انسانی زیر 18 سال است، مگر آن که طبق قانون قابل اعمال [داخلی] سن پایینتری به عنوان سن بلوغ [و پایان دوران کودکی] منظور شده باشد».
پرسش مطرح در این حوزه این است که آیا جنین را باید به عنوان یک انسان به شمار آورد و در نتیجه از حق حیات او حمایت کرد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، آیا انسان تلقی کردن جنین حکمی است عام و یا به مرحله پس از دمیده شدن روح منحصر میگردد؟ اگر جنین را قبل از ولوج روح، انسان به شمار نیاوریم، آیا مشمول هیچگونه حمایتی نخواهد بود و مهمتر از همه اینها در مقام تزاحم میان حق حیات مادر و جنین حق تقدم با کدام است؟ آیا اساسا تقدمی وجود دارد و در چنین موردی میتوان به جواز اسقاط جنین برای تحفظ بر حق حیات مادر حکم کرد یا نه؟ مسأله این است که از چه زمانی میتوان با توجیه اخلاقی ادعا کرد که موجودی به لحاظ حقوقی دارنده حق محسوب است.