چکیده:
اسلام به عنوان مکتبی جامع و مشتمل برآموزههای فرازمانی و فرامکانی به مبحث سیاست خارجی به عنوان موضوعی مهم و اساسی توجه دارد. تبیین الگوهای رفتاری اسلام به طور عام و موضوع سیاست خارجی به طور خاص در عالیترین شکل آن در آموزههای قرآن کریم و سیره پیامبر گرامی اسلام تجلی دارد که این دو منبع ارزشمند مبنای تحلیل و تبیین در مقاله حاضر خواهند بود. بر این اساس و با توجه به چارچوب مفهومی طراحی شده، اهداف سیاست خارجی اسلام نظیرتشکیل نظام توحیدی در جهان، اقامه قسط و عدالت، ابلاغ دین و رساندن آیات الهی، نفی سلطه و دفاع از مظلومان و ... مبتنی بر یک سلسله بنیانها و زیربناهای نظری برگرفته از آیات شریف قرآن شکل گرفت. به منظور دستیابی به این اهداف، دولت اسلامی پیامبر(ص) ساز و کارهای متعدد سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی، تبلیغاتی و دفاعی را با لحاظ کردن منابع قدرت در سیاست خارجی و شرایط محیطی عصر ظهور اسلام مورد بهره برداری قرار دادند که تامل و دقت در آن نشان میدهد دولت نبوی و شخص رسول مکرم اسلام به رغم مشکلات طاقتفرسا و چالشهای فراروی موجود در جزیره العرب و خارج از آن توانست با در نظر داشتن رابطه دو مقوله هدف و ساز و کارهای سیاست خارجی و به کارگیری الگوهای رفتاری شایسته در این حوزه، اسلام را به فراسوی مرزهای عربستان گسترش داده و تمدن بزرگ اسلامی را پایهگذاری نمایند.
Islam, as a comprehensive school of thought with teachings beyond time and place, pays a great deal of attention to foreign policy. Elucidations of Islamic moral patterns, in general, and foreign policy, specifically, have been highly manifested in Quran and the traditions of holy Prophet. These two invaluable resources are the basis of this paper. It is, therefore, that establishing monotheism system in the world, meting out justice, notifying the religion and sending divine verses, avoiding dominancy and yielding the oppressed, as the aims of foreign policy in Islam, are based on series of theoretical principles and fundamentals extracted from Quran. In order for accomplishing these ends, political, diplomatic, economical, defensive, and propagandistic tactics with respect to sources of powers in foreign policy and prevailing conditions of the time had been noticed in the Islamic government of holy Prophet. In the face of unendurable problems and challenges in and out of Arabian Peninsula, holy Prophet could, considering the aims and mechanism of foreign policy and applying appropriate conduct, spread Islam outside the border of Saudi Arabia and set up the great civilization of Islam.
خلاصه ماشینی:
به منظور دستیابی به این اهداف، دولت اسلامی پیامبر(ص) ساز و کارهای متعدد سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی، تبلیغاتی و دفاعی را با لحاظ کردن منابع قدرت در سیاست خارجی و شرایط محیطی عصر ظهور اسلام مورد بهره برداری قرار دادند که تأمل و دقت در آن نشان میدهد دولت نبوی و شخص رسول مکرم اسلام به رغم مشکلات طاقتفرسا و چالشهای فراروی موجود در جزیره العرب و خارج از آن توانست با در نظر داشتن رابطه دو مقوله هدف و ساز و کارهای سیاست خارجی و به کارگیری الگوهای رفتاری شایسته در این حوزه، اسلام را به فراسوی مرزهای عربستان گسترش داده و تمدن بزرگ اسلامی را پایهگذاری نمایند.
بنابراین ضروری است ضمن مراجعه به تعالیم و معارف قرآنی برای دستیابی به مبانی و شناخت هدف مهم سیاست خارجی در اسلام، به ابعاد مختلف رفتار سیاست خارجی پیامبر گرامی اسلام و راز و رمز موفقیت آن حضرت به خصوص در دوره تشکیل دولت اسلامی در مدینه نیز توجه ویژه مبذول داشت تا بتواند به عنوان الگویی کامل و تمام عیار، مورد استفاده قرارگیرد.
به عبارت دیگر شناخت ضوابط، معیارها و رفتارهای سیاست خارجی در اسلام با ابتناء به آموزههای قرآن کریم و سیره سیاسی رسول خدا امکان پذیر است و مبنای تبیین و تحلیل از الگوهای رفتاری اسلام به طور عام و موضوع سیاست خارجی به طور خاص نیز بر این اساس خواهد بود.
به هر ترتیب آیات قرآنکریم در زمینه روابط مسلمین با کفار و نیز سیره رسول گرامی اسلام در دوران دولت نبوی حاکی از این است که سیاست خارجی اسلام بر اساس زندگی مسالمتآمیز استوار گردیده است و اسلام همیشه درپی آن است که در جهان صلح و آرامش برقرار شود.