چکیده:
ارزشها از بنیادیترین عوامل جهتدهنده رفتارهای انسانی در هر جامعه بهشمار میآیند.
ارزشها در برابر فرهنگ جامعه و رفتارهای انسانها نقش دوگانهای ایفا میکنند؛ از جهتی
آنها بهمثابه نیروی ساختاردهنده رفتارهای بشری و از جهت دیگر، الگوی ساختاربندیشده
توسط فرهنگ غالب جامعه بهشمار میآیند.
نوشتار حاضر میکوشد تا به بررسی ارزشهای مادی و فرامادی دانشجویان دانشگاههای
تهران و رابطه آن با برخی از نشانگان فرهنگی که در سایر جوامع نیز توسط اینگلهارت سنجیده
شده است، بپردازد. نشانگانی از قبیل: امنیت اجتماعی (امنیت شغلی، سازنده، وجودی)،
اعتماد اجتماعی (اعتماد بین شخصی، اعتماد به دولت، اعتماد به ارگانها و نهادهای دولتی،
اعتماد به اقشار مذهبی و اعتماد به نهادهای مذهبی)، میزان احساس خوشبختی، میزان احساس
سعادت ذهنی، میزان رضایت اجتماعی (رضایت از افراد جامعه، از دولت، مسئولان، خانواده،
وضعیت مالی)، میزان وابستگی مذهبی، میزان بردباری و انگیزه پیشرفت، قوم مرکزی،
ارزشهای خودابزاری / بقا و ارزشهای سنتی / عقلانی ـ سکولار.
برای تبیین رابطه منطقی بین نشانگان فرهنگی و ارزشهای مادی و فرامادی در بررسی
مقایسهای بین جوامع جهان از تئوریهای مختلفی استفاده شده است از جمله: تئوری
مدرنیزاسیون، تئوری همگرایی، تئوری واگرایی، تئوری نیازهای مازلو و تئوری ارزشهای مادی
و فرامادی اینگلهارت. دادههای این پژوهش از تعداد 333 دانشجوی کارشناسی و
کارشناسیارشد دانشجویان دانشگاههای تهران که نمونه آماری پژوهش را تشکیل میدهند،
گردآوری شده است. نتایج حاصل از یافتههای پژوهش نشان میدهد میزان اعتماد بین
شخصی، احساس رضایت اجتماعی، اعتماد به مسئولان و نهادهای سلسله مراتبی و مذهبی،
میزان امنیت وجودی، میزان امنیت اجتماعی و میزان وابستگی مذهبی در میان پاسخگویان
بسیار پایین است. همچنین پاسخگویان به ارزشهای بقا و ارزشهای سنتی ارجحیت میدادند
و دارای ارزشهای مادیگرایانه و قوم مرکز بودند. مهمترین فرضیه تحقیق یعنی رابطه امنیت
اجتماعی و ارزشهای مادی و فرامادی، دارای رابطه معنادار و نشاندهنده این بود که با کاهش
میزان امنیت اجتماعی، ارزشهای افراد از فرامادیگرایی به مادیگرایی سوق مییابد. براساس
مدل تحقیق، 73 درصد از تغییرات ارزشهای مادی و فرامادی توسط متغیرهای موجود در
مدل تبیین میشود. دادههای مقایسهای نشان میدهد که جوانان تحصیلکرده کشور ما بیشتر با
مردم سه کشور مجارستان، آرژانتین و آفریقای جنوبی همنوا و همسو بودند و با دیگر کشورهای
صنعتی و پیشرفته نشانگانی متضاد و در جهت مخالف داشتند. این سه کشور جزو کشورهای
توسعهنیافته با میزان رشد اقتصادی پایین بودند. نتایج بهدست آمده حاکی از این است که
جامعه آماری ما با این سه کشور همگراست و با کشورهای توسعهیافته واگراست.
خلاصه ماشینی:
"برای تبیین رابطه منطقی بین نشانگان فرهنگی و ارزشهای مادی و فرامادی در بررسی______________________________ 1 کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه شهید بهشتی مقایسهای بین جوامع جهان از تئوریهای مختلفی استفاده شده است از جمله: تئوری مدرنیزاسیون، تئوری همگرایی، تئوری واگرایی، تئوری نیازهای مازلو و تئوری ارزشهای مادی و فرامادی اینگلهارت.
Validity تحقیق الف ـ بررسی Face Validity :در این تحقیق بیشتر پرسشهای پرسشنامه توسط اینگلهارت طراحی و تنظیم شده است و از آنجایی که این تحقیق حالت مقایسهای دارد بیشتر این پرسشها که با ساختار فرهنگی جامعه ما متناقض نبوده عینا ترجمه و تنظیم شدهاند مانند گویههای______________________________ (1) Validity & Relibility مربوط به ارزشهای مادی و فرامادی، ارزشهای خودابزاری / بقا و ارزشهای سنتی / عقلانی ـ سکولار و سایر پرسشهای پرسشنامه.
همانطور که در بخش یافتههای تحقیق آورده شد، دانستیم که افراد پاسخگو در این تحقیق ارزشهای مادی را در اولویت برتری نسبت به ارزشهای فرامادی قرار میدهند که با توجه به فرضیه کمیابی اینگلهارت مبنی بر اینکه اولویتهای فرد بازتاب محیط اقتصادی ـ اجتماعی وی است و با توجه به نظریه سلسله مراتبی مازلو مبنی بر اینکه شخص ابتدا درصدد رفع نیازهای اولیه (زیستی، فیزیولوژیک، ایمنی) است، و اینکه هرچه نیازهای اولیه شخص کمتر برآورده شود، وی بیشتر ارزش مادیگرایی دارد، نتیجه میگیریم که از آنجا که نیازهای اولیه افراد در زندگیشان بدیهی شمرده نشده است افراد دارای ارزشهای مادیگرا هستند."