چکیده:
روش ملا محسن فیض کاشانی در دینپژوهی،بعنوان یک فیلسوف،فقیه و مفسر قرآن کریم،بر اعتبار و ارزشمندی عقل استوار است.وی برای عقل و عقلانیت جایگاه ویژهای قائل است و در تفسیر متون دینی از آن مدد جسته است.او اخباریای بود که با اجتهاد خود تلاش کرد از طریق اخبار و احادیث به تبیین صحیح و منطقی دین بپردازد.
برخی براین باورند که وی بعنوان یک محدث اخباری به عقل و عقلانیت بهایی نداده است.در این پژوهش تلاش بر آن است تا با جستجو در آثار ملا محسن فیض کاشانی، خلاف این ادعا را به اثبات رساند.باوجود اینکه ایشان یک اخباری بود،برای عقل منزلتی و الا قائل بود؛بگونهای که در روش تفسیر خویش ضمن توجه به روایاتتعارض بین روایات را براساس روش عقلی رفع کرد.و در متون تفسیری خود به روش استدلال عقلی، به تفسیر آیات و روایات پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"لیکن از آنجا که آئینه قلب آدمی بر اثر آلودگی به کثافات دنیا کدورت پیدا کرده چرکین میشود،ناگزیر درصدد سیقل دادن آن برآمده و آلودگیهای آن را که حجاب میان خلق و خداست پاک نموده و اموری که موجب عدم معرفت صفات و افعال اوست برطرف ساخته و تصفیه و تطهیر آئینه قلب به آن است که از شهوات و لذایذ نفسانی خودداری کرده و در این خصوص از کلیه احوال و اوضاع ائمه طاهرین و انبیای معصومین (ع)پیروی نموده و هر اندازه که آئینه قلب او سیقل پذیرد و جلالت پیدا کند،به همان اندازه حق برای او آشکار شود و خورشید حقایق بر او جلوه نماید و چهره بگشاید و مسلما راه حصول به این مقصود منحصر است به تعلم از دانشمندان الهی و هدایت به شاهراه حقیقت و ترس از خدا و پرهیز از گناه و بیداری و هوشیاری و این امور بطوری که معلوم است در هیچ کتابی نوشته نشده و اگر کسی همه پردههای این اسرار برایش منکشف شود و ازاین سفره روزی خورد،دهانش مهر خورده و جز با اهل سر این را نگشاید و به هر کس که آموزد به غیر از مذاکره و سر به گوشی فراندهد و این علم که جز از اهلش از دیگران پوشیده است،همان علمی است که عارفترین عالم وجود نبی اکرم(ص)اراده فرموده است."