چکیده:
بنا به ادعای مورخان فلسفه،ارسطو نخستین کسی است که در باب جوهر بتفصیل سخن گفته است.وی در کتابهای مقولات،متافیزیک و فیزیک به سه منظور متفاوت مسئله جوهر را تحلیل کرده است.در مقولات پس از بررسی اقسام موضوع و محمول،در جوهر نخستین و دومین از هم تفکیک شده است؛در متافیزیک با هدف جستجوی موجودیت موجودات،جوهر بر اساس چهار پیشنهاد ذات،کلی،جنس و موضوع بررسی شده است و در فیزیک جهت تبیین موضوع ثابت در حین حرکت،تلقی دیگری از جوهر ارائه شده است.بنابرین برخی از منتقدان،وی را به تناقضگویی در این نوشتارها متهم کردهاند.این نوشتار درصدد است با استناد به آثار ارسطو و تحلیل شارحان،به تبیین ماهیت این مسئله بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"ارسطو دسته اول،یعنی موضوعهایی که صرفا موضوع هستند و محمول قرار نمیگیرند را جوهر نخستین نامیده و آنها را اینگونه تعریف میکند: «جوهر به دقیقترین و اولیترین معنا،چیزی است که نه به یک موضوع گفته میشود8و نه در یک موضوع9 جای دارد.
این نوشتار خود را به بررسی جوهر اجسام مادی محدود کرده است،اما قبل از هر چیز باید بدانیم جوهر در معنای دوم یعنی چیستی حقیقی اشیاء،چیست؟ ارسطو چهار مورد مناسب برای پاسخ به این پرسش پیشنهاد کرده و آنها را تحلیل میکند:ذات،کلی، جنس و موضوع.
دوم اینکه مراد ارسطو از موضوع در متافیزیک،یا«ماده نخستین»03است-که بنا به تعریف«چیزی است که نه یک شیء جزئی است و نه کمیتی معین است و نه به چیز دیگری از مقولات گفته میشود که بوسیله آن«موجود»را تعریف و یا تعیین کنند»،13بعبارت دیگر امری است بنفسه ناشناخته23-و یا صورت است یا ترکیب ماده و صورت.
33 ارسطو در ابتدا بنا به یک دلیل مدعی میشود ماده، جوهر نخستین است چرا که«چیزی وجود دارد که همه دیگر چیزها بر آن حمل میشوند؛ازاینرو وجودش متفاوت از وجود دیگر محمولهاست زیرا محمولهای غیر جوهری(شیء یا همان جوهر فردی)همگی بر جوهر حمل میشوند،درحالیکه جوهر بر ماده حمل میشود».
) با این حال بنظر میرسد جوهر بعنوان موضوع(وجود موجود)و همان اساس مدنظر اساسگرایان نیست؛زیرا در نظر اینان «اساس»هستندههایی نامعلوم و ناشناخته است و همین ویژگی و دیگر ویژگیها سبب گردیده تا مخالفین این دیدگاه،اساس را در تحلیل اشیاء در نظر نگیرند،حال آنکه نزد ارسطو،موضوع مدنظر متافیزیک،حقیقت و چیستی و بعبارت دیگر،وجود موجودات است.
54ماده باین معنا،قابل تعریف و نخستین نیست ولی جوهر است، چرا که ارسطو در بررسی علل چهارگانه در فیزیک ماده را بعنوان علت مادی مورد بحث قرار داده است."