چکیده:
تاریخ دریافت:1389/3/9-تاریخ پذیرش 1389/7/15 آنچه امروز در موزه آستان قدس رضوی به نمایش درآمده،گوشهای است از هنر و ارادت ایرانیان به حضرت رضا علیه السلام.در این میان،بقایای موجود از ضریحی که شاه تهماسب صفوی حدود پانصد سال پیش دستور ساخت آن را داد،از جایگاه بسزایی برخوردار است.وقتی در پیچ و خم تاریخ به دنبال پیشینه این اثر تاریخی میگردیم،درمییابیم در طول تاریخ بارها افراد طمع کار سعی در تصاحب این ثر نفیس داشتهاند،اما گویی تقدیر چنین نبوده است.درحالی حاضر قسمت عمدهای از کتیبههای متعلق به این ضریح در موزه آستان قدس در معرض دید عموم قرار دارد.در این نوشتار سعی داریم اشارهای به ضریح شاه تهماسب و بقایای موجود از آن داشته باشیم.1
خلاصه ماشینی:
1 در کتاب تاریخ عالمآرای شاه اسماعیل،نویسنده پس از آن که از جنگ شاه اسماعیل با شاهی بیگ خان ازبک سخن میگوید،به عریضهای اشاره دارد که به دستور شاه اسماعیل و برای کسب اجازه از امام رضا علیه السلام،آن را بر بالای صندوق مبارک قرار دادند(719 ق)برای محافظت از عریضه،شب هنگام درب تمام رواقهایی را که منتهی به قبر حضرت میشد را بستند.
6 بر اساس اطلاعات موجود در کتیبههای متعلق به شاه تهماسب، این ضریح به سال 949 که مقارن با سال نوزدهم از سلطنت شاه تهماسب است، ساخته شده و به سال 759 بر روی مرقد مطهر حضرت رضا علیه السلام نصب گردیده است.
2در قسمتی از کتاب راهنما یا تاریخ آستان قدس رضوی که مؤلف آن به شرح حال ضرایح متبرکه سه گانه و صندوق چوبی میپردازد،به ضریحی اشاره دارد که قوائم آن چوب و اجزای تشکیل دهنده شبکات آن میلههای آهن بوده و روی آنها قسمتی با ورقه نقره پوشیده شده که تقدیمی شاه تهماسب صفوی بوده است.
به هر حال ضریح شاه تهماسب از این غارت آنقدر محفوظ مانده چنان که سیزده سال بعد در تاریخ 1101 ق در زمان شاه عباس اول،بر اساس سندی که امروز در مرکز اسناد آستان قدس رضوی موجود است، یکصد و پنجاه مثقال نقره معادل دو تومان و یک هزار و سیصد دینار تحویل امیر محمود،فراش و زرگر آستانه میشود،تا برای تعمیر بخشی از کرسی ضریح کهنقره دور آن ریخته است،اقدام نماید.