چکیده:
فعالیتهای بشر اغلب تأثیرات ناسازگاری بر سیماهای طبیعی سرزمین و اکوسیستمها میگذارند.سیماهای طبیعی سرزمین زیستگاهها را در بر میگیرند و از بین رفتن و قطعهقطعه شدن زیستگاهها،دو تهدید مهم برای تنوع زیستی به شمار میروند.ارزیابی آثار محیطزیستی به عنوان یک فرایند سیستماتیک و مستند برای شناسایی و ارزیابی آثار مستقیم و غیرمستقیم پروژههای توسعهای در محیط زیستهای متفاوت، در بر گیرنده روشی مناسب برای کمی کردن و پیشبینی از آثار دست رفتن و قطعهقطعه شدن اکوسیستمها بر تنوع زیستی نیست.این مقاله به ارزیابی آثار محیط زیستی بزرگراه تهران-پردیس بر تنوع زیستی دو منطقه حفاظت شده خنجیر و سرخه حصار که در استان تهران واقع شدهاند.میپردازد.در این ارزیابی دو نوع آثار مربوط به"از دست دادن مستقیم اکوسیستمها"و"قطعهقطعه شدن اکوسیستمها"مدنظر قرار گرفتند.برای محاسبه از دست دادن اکوسیستم محدوده ضربهگیری در دو طرف مسیر جاده درنظر گرفته شد و میزان از دست دادن اکوسیستمها با روبهمگذاری نقشه مسیر،زون ضربهگیر و نقشه اکوسیستمها محاسبه شد.نتایج مورد انتظار از اینروبهمگذاری نیز در جدولی که برای گزینههای مختلف پیشنهادی پروژه از همین طریق تهیه شد،ارائه گردید و از دست اکوسیستم برای هر تیپ اکوسیستمی محاسبه شد. علاوهبراین،سه شاخص ناحیه مرکزی لکه،جداشدگی لکه و میزان تخریب لکه برای پیشبینی آثار قطعهقطعه شدن درنظر گرفته شد.این شاخصها بهطور غیرمستقیم برای بررسی میزان زیستپذیری اکوسیستم بررسی شدند.سرانجام آثار پروژه،براساس یافتهها پیشبینی شدند و برای ارزشگذاری اکوسیستمها به عنوان جزئی از فرایند ارزیابی آثار،نادر بودن هر لکه مورد محاسبه قرار گرفت.نسبت بین پوشش واقعی و پوشش بالقوه هر لکه اکوسیستمی نیز به عنوان شاخصی برای بیان نادر بودن اکوسیستم مورد استفاده قرار گرفت و در نتیجه کاربرد اینروش شناختی،ارزیابی آثار بر تنوع زیستی،احداث بزرگراه تهران-پردیس را تأیید نمود.
خلاصه ماشینی:
"نقشهء شمارهء(1):موقعیت بزرگراه پیشنهادی تهران-پردیس نسبت به مناطق حفاظت شدهء خجیر و سرخه حصار (به تصویر صفحه مراجعه شود) روش تحقیق روشی که برای انجام این تحقیق از آن استفاده شد،روش مقایسهای است که در آن آثار محیطزیستی دو گزینهء"اجرای"پروژهء بزرگراه وا"عدم اجرا"،یا تعریض مسیر فعلی،بر تنوع زیستی مناطق حفاظت شده خجیر و سرخه حصار مورد ارزیابی قرار گرفت و در انجام ارزیابی مورد نظر،سطح اکوسیستم-زیستگاه از میان سطوح شناخته شده تنوع زیستی درنظر گرفته شد.
در این تحقیق،محدودهء ضربهگیری با عرض دو کیلومتر در دو طرف بزرگراه درنظر گرفته شد و با درنظر گرفتن سطح اکوسیستم-زیستگاه به منظور ارزیابی آثار احداث و بهرهبرداری بزرگراه تهران-پردیس بر تنوع زیستی منطقهء حفاظت شده خجیر و سرخه حصار، میزان از دست دادن و میزان قطعهقطعه شدن اکوسیستمهای منطقه، مورد محاسبه قرار گرفت.
در این تحقیق،باتوجه با مقیاس نقشههای موجود منطقه که 1/00005 بوده،ناحیهء مرکزی هر لکه که امکان دستنخورده ماندن کلهء گیاهی را نشان میدهد از رابطهء زیر محاسبه شد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) که در این فرمول، s مساحت لکه، p محیط لکه و 05 متر،شعاع درنظر گرفته شده برای احتمال تحت تأثیر قرار گرفتن لکه در مقابل عوامل بیرونی،باتوجه به مرتعی بودن پوشش در این منطقه و نظر کارشناسی است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) efi امتیاز قطعهقطعه شدن اکوسیستم در اثر اجرای گزینهء i vij میزان از دست رفتن زیستپذیری لکهء j sj مساحت لکهء اکوسیستمی j rj ارزش نادر بودن لکهء اکوسیستمی j پس از محاسبهء میزان قطعهقطعه شدن اکوسیستم در اثر اجرای هر گزینه،گزینههای مختلف مورد مقایسه قرار گرفت و براین اساس گزینهای که کمترین اثر بر تنوع زیستی داشت،مشخص شد."