چکیده:
باتوجه به اینکه در مناطق با اقلیم خشک،آب به عنوان مهمترین عنصر،نقشی حیاتی در شکلگیری و بقای سیستمهای طبیعی،اقتصادی و اجتماعی دارد،ارائهء روشی جدید و بهینه در بهرهبرداری از منابع آب این مناطق بسیار حائز اهمیت خواهد بود.احداث سد به منزلهء یکی از روشهای مرسوم،که دارای آثار و پیامدهای محیط زیستی زیادی نیز است برای بهرهبرداری از منابع آب حوزههای آبخیز در چند دههء اخیر مورد توجه سیاستمداران قرار گرفته است.تأمین هرچه بیشتر آب در این مناطق،ضرورت ارائهء روشی جدید در بهرهبرداری از منابع آب را که دارای کمترین آثار و پیامدهای محیط زیستی است،ایجاب میکند.با این هدف،ارزیابی آثار محیط زیستی EIA 1به عنوان ابزاری به منظور کاهش آثار و پیامدهای مذکور استفاده میشود که در آن بیشتر با نگاهی فرایندی به فعالیتهای دو فاز احداث و بهرهبرداری از سد،به ارائهء راهکارهای کاهش آثار و پیامدها پرداخته میشود.در این مقاله سعی شده است با نگاهی نو به این موضوع،روشی جدید در بهرهبرداری از منابع آب این مناطق ارائه شود.با این منظور،با انجام EIA بر روی سد مروست در استان یزد که با هدف تأمین آب کشاورزی دشت مروست و جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی این دشت ساخته خواهد شد،روش استفاده تلفیقی(کریمی-صالحی)از منابع آب دشت مذکور پیشنهاد شد.در این روش باتوجه به دبی آب ورودی به مخزن سد،تقویم آبیاری منطقه،سطح زیر کشت اراضی،سطح سفرهء آب زیرزمینی، به تناوب از آب مخزن سد و چاههای آب زیرزمینی استفاده خواهد شد.در صورت استفاده از اینروش در مناطق خشک،ضمن بالا رفتن بازده آبیاری تا 69/1 درصد، آثار و پیامدهای منفی محیط زیستی به مقدار کمتری نیز بروز خواهد کرد.
خلاصه ماشینی:
"جدول شمارهء(4):بار ورودی مواد مغذی محاسبه شده به مخزن سد مروست(کیلوگرم در سال) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بدین ترتیب پس از انجام محاسبات با استفاده از رابطهء(1)شاخص کیفی مخزن (TSI) برای این سد براساس نیتروژن،35/380،35/958 و 55/65 برآورد میشود.
جدول شمارهء(5):محاسبهء میزان دبی زیست محیطی رودخانه بوانات براساس روش مونتانا (به تصویر صفحه مراجعه شود)تجزیه و تحلیل و ارزیابی به منظور بررسی و تجزیه و تحلیل آثار پروژه بر محیط زیست منطقهء مطالعاتی و باتوجه به نتایج حاصل از مطالعهء وضع موجود منطقه و مدلهای استفاده شده در این زمینه که در قسمتهای قبل ارائه شدند، اقدام به انجام ارزیابی با روش فهرست شد.
همچنین با اجرای این برنامه و روش جدید در بهرهبرداری از منابع آب،ضمن اجرای طرح از بروز خیلی از خسارات جلوگیری شده و علاوه بر آن موجبات بالا رفتن بازدهی اقتصادی،اجتماعی و محیط زیستی طرح فراهم میشود،به نحوی که در افق 0041 بازده استفاده از منابع آب منطقه که در حالحاضر بسیار پائین است تا حدود 69/1 درصد بالا میرود.
باتوجه به نتایج این مطالعه و بررسی گزینههای مختلف،در صورتیکه برای منابع آب این دشت و بهطور کلی اینگونه دشتها که در مناطق گرم و خشک واقع هستند،برنامهریزی برای استفادهء بهینه از منابع آب انجام نشود،حداقل شاهد بروز پیامدهای منفی زیر خواهیم بود: *کاهش مداوم تراز آبهای زیرزمینی که در نتیجه موجب خشک شدن تعداد زیادی از چاههای بهرهبرداری خواهد شد و کشاورزان ناگزیر برای رفع مشکل به کفکنی چاههای خود اقدام خواهند کرد."