چکیده:
در این مقال، پس از بیان معنای لغوی و اصطلاحی «اصل» تربیتی، مجموعهای از مهمترین اصول تعلیم و تربیت دینی را بررسی میکنیم. این اصول با بهرهگیری از آیات قرآن کریم و روایات پیامبر( و اهلبیت( استخراج و کاوش میشوند.اصول تربیتی استخراجشده و معرفیشده عبارتاند از: جوانگرایی، تفرد، تفاوتهای اجتماعی، خانوادهگرایی، فطرتگرایی و گزیدهمحوری. برخی از این اصول، مورد توجه عموم فیلسوفان و دانشمندان تعلیم و تربیت بودهاند. اما در اینجا با استفاده از آیات و روایات، با نگاهی جدید به آنها پرداخته و یا جزئیات بیشتری از آن بحث میشود. برخی دیگر نیز از ویژگیهای نظام تعلیم و تربیت اسلامی محسوب میشوند و بهطور خاص مورد توجه فیلسوفان مسلمان هستند.
خلاصه ماشینی:
"6 رسول اکرم صلی الله علیه و آله در مورد تجربۀ تربیت دینی خود چنین گفته است: به شما دربارۀ نیکی کردن به جوانان سفارش میکنم؛زیرا آنها دلی رقیقتر و قلبی فضیلتپذیرتر دارند.
14 در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام در حق معلمان دینی که این اصل تربیتی را رعایت میکنند و از نقل مطالبی که بالاتر از سطح درک و تحمل مخاطبشان است، خودداری میکنند،دعا کرده است: عن مدرک بن الهزهار قال قال الصادق جعفر بن محمد علیه السلام یا مدرک رحم الله عبدا اجتر مودة الناس إلینا فحدثهم بما یعرفون و ترک ما ینکرون؛15«مدرک بن هزهار گوید:امام صادق علیه السلام فرمود:ای مدرک،خدا رحمت کند درک و شناخت ایشان است برای آنان نقل و از نقل سخنانی که از سطح فهم آنان فراتر است،خودداری کند».
همچنین آیات پیشین،گرچه دربارۀ همسران پیامبر صلی الله علیه و آله سخن میگوید که اگر اطاعت خدا کنند،پاداشی مضاعف دارند،از آنجا که ملاک و معیار اصلی،همان داشتن مقام و شخصیت و موقعیت اجتماعی است،این حکم دربارۀ افراد دیگر که موقعیتی برتر در جامعه دارند و دیگران به آنها توجه دارند و از آنان سرمشق میگیرند،نیز صادق است.
18 امام با خشمگین شدن در برابر این سخن که اهل بیت علیهم السلام از صفت خاص بخشش برخوردارند،واکنش نشان میدهد و میفرماید که خاص بودن ما،مانند همسران رسول خدا صلی الله علیه و آله در موقعیت و شأن اجتماعی نهفته است؛یعنی بیدلیل هیچ خصیصهای را به ما نسبت ندهید و اگر تفاوتی میان ما و دیگران هست،در مقام و منزلت اجتماعی ماست."