چکیده:
سنجش قدرت ملی کشورها مستلزم ارزیابی و محاسبهء مؤلفهها و عوامل مختلف اقتصادی،اجتماعی،سیاسی، سرزمینی،نظامی،فرهنگی،علمی و فرامرزی کشورهاست که محاسبهء مجموع امتیازات این عوامل نشانگر میزان و سطح قدرت ملی و تعیین جایگاه آنها در کشورها و در سطح منطقهای و قارهای است.با مشخص شدن وزن و جایگاه ژئوپلیتیکی کشورها،آنها میتوانند برای رسیدن به اهداف برنامهریزی شده،در راستای تأمین توسعه، رفاه،امنیت و منزلت درخور توجه در مقایسه با کشورهای پیرامونی خود،تدبیر لازم را بیندیشند.اگرچه سنجش قدرت ملی کشورها کار سادهای نبوده و از آن به عنوان معضلی در جغرافیای سیاسی یاد میشود،اما در مقالهء حاضر سعی شده با ارائه نوعی روش و مدل،گامی در راستای این مهم برداشته شود.
در این تحقیق،از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده و با طراحی مدل سنجش ماتریسی،وزن ژئوپلیتیکی کشورها براساس شاخصها و عناصر مختلف سیاسی،اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی،سرزمینی و غیره محاسبه و پس از آن کشورها در سطوح مختلف قدرت طبقهبندی شدهاند.
خلاصه ماشینی:
"عامل علمی و فناورانه در بررسی و مقایسهء عوامل علمی و فناورانهء مؤثر در تعیین قدرت ملی کشورها،به 8 متغیر زیر توجه شده است: *تعداد دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی(سهم درصد،یعنی درصد دانشگاههای هر کشور نسبت به دانشگاههای کل کشورهای منطقه مشخص و همان امتیاز محسوب شده است)؛ *تعداد دانشجویان(سهم درصد،یعنی درصد دانشجویان هر کشور نسبت به دانشجویان کل کشورهای منطقه مشخص و همان امتیاز محسوب شده است)؛ *تعداد مجلههای علمی(هر 50 مجله،1 امتیاز؛حد اکثر تا 1000 مجله)؛ *تعداد تکنیسنهای مشغول به امر تحقیق و توسعه(سهم درصد،یعنی درصد تکنسینهای هر کشور نسبت به تکنسینهای کل کشورهای منطقه مشخص و همان امتیاز محسوب شده است)؛ *تعداد مقالات علمی(هر 50 مقاله،1 امتیاز؛حد اکثر تا 2000 مقاله)؛ *هزینههای تحقیق و توسعه از تولدی ناخالص داخلی(هر 1/0،1 امتیاز؛حد اکثر تا 2)؛ *تعداد کتابهای علمی(هر 100 جلد،1 امتیاز؛حد اکثر تا 5000 جلد)؛ *دستیابی به تکنیک غنیسازی(20 امتیاز)؛ با در نظر داشتن مقادیر نسبی و مطلق متغیرهای فوق،کشور ترکیه با 3/159 امتیاز رتبهء نخست،جمهوری اسلامی ایران با 134 امتیاز رتبهء دوم و فلسطین اشغالی با 5/125 امتیاز رتبهء سوم را به خود اختصاص دادهاند.
تجزیه و تحلیل و نتیجهگیری با بررسی،محاسبه و مقایسهء 72 متغیر در قالب عوامل هشتگانهء اقتصادی،فرهنگی،سیاسی، سرزمینی،علمی و فناورانه،اجتماعی،نظامی و فرامرزی مؤثر در تشکیل و تعیین میزان قدرت ملی کشورها که قابل کمی شدن بودند،کشورهای منطقهء جنوب غربی آسیا(به اصافهء کشورهای مناطق آسیای مرکزی و قفقاز که از لحاظ ساختارهای اجتماعی،اقتصادی و غیره اشتراکات فراوانی با این منطقه دارند و البته به استثنای کشور افغانستان که آمار و دادههای آن در بسیاری از متغیرها موجود نبود)،براساس وزن ژئوپلیتیکی و به تبع آن میزان قدرت ملی رتبهبندی شدند.
هرم سطوح چهارگانه قدرت در منطقهء جنوب غربی آسیا (به تصویر صفحه مراجعه شود) پس از بررسی جایگاه و وزن ژئوپلیتیکی کشورها براساس مجموع عوامل هشتگانه،مشخص شد که جمهوری اسلامی ایران با کسب 5/622 امتیاز از نظر میزان قدرت ملی در میان 23 کشور منطقهء جنوب غربی آسیا،رتبهء دوم را کسب کرده است."