چکیده:
پژوهشگران راجع به منشأ و منابع مؤثر بر شکلگیری اثر هنری و ادبی نظرات مختلفی ارائه کردهاند که از آن میان میتوان به انواع نظریههای بازتابی و خلاقانه اشاره کرد.در این مقاله برآنیم که نظریهء دیگری یعنی عالم نشانهای را به عنوان مهمترین منشأ و منبع اثر ادبی و هنری معرفی کنیم.عالم نشانهای،جهانی است متشکل از شبکهها و متنهای نشانهای که بر اساس قوانین بینامتنیت عمل میکند و امکان خلاقیتهای جدید را فراهم میآورد.بر اساس این نظریه،روابط بینامتنی هم در تکوین و هم در خوانش اثر مهمترین تأثیر را دارند.آیین نوشتار برای تبیین چنین نظریه و منظوری به یکی از مهمترین آثار به جای مانده از دورهء هخامنشی معطوف شده است.به طور دقیقتر،پیکره مطالعاتی این تحقیق کتیبه و سنگنگارهء بیستون است و تلاش میشود ضمن بررسی روابط درون نشانهای و برون نشانهای میان متن و تصویر،تأثیر عوامل تاریخی و پیش متنهای تصویری متقدم را بر این اثر مطالعه نماییم.مقالهء حاضر میکوشد به پرسشهای زیر پاسخ بدهد:1-آیا سنگنگارهء بیستون به جهان بیرونی و یا روایت تاریخی خاصی ارجاع میدهد؟2-چه عنصر یا عناصری از عالم نشانهای در خلق اثر بیستون مؤثر بودند؟
خلاصه ماشینی:
"البته نه از این جهت که در تاریخنویسی یک واقعیت بیرونی و تاریخی اغراق یا مبالغه شده باشد که بررسی این موضوع بر عهدهء خود تاریخنویسان خواهد بود،بلکه با روش نشانهشناسی و رویکرد بینامتنی بر آن است تا به طور کلی تک ارجاعی بودن این سنگنگاره را مورد بررسی و چالش قرار دهد.
-وجود یک اسیر در زیر پای هر دو پادشاه،این اسیر جنبهء نمادین دارد و به نوعی دیگر اسیران را نمایندگی میکند؛ -وجود بند برای بیان اسارت که در مورد بیستون همگی از گردن به هم متصل شدهاند، ولی در سرپل ذهاب از دو گونه بند استفاده شده،نخست از بندی که به وسیلهء سوراخ شدن بینی با یکدیگر متصل شدهاند و سپس از ریسمانی که دستها را بسته نگاه داشته است؛ -نشان دیگری که بیانگر اسارت است و از ریسمان به مراتب فراگیرتر میباشد،بسته شدن دستان تمام اسرا از پشت است؛ -وجود کمان در دستان هر دو پادشاه و به ویژه اینکه کمان در دست چپ هر دو قرار گرفته است؛ -در هر دو نگاره پادشاه در سمت چپ نگاره قرار گرفته است؛ -در هر دو نگاره جهت پادشاه به سوی راست یعنی به سوی علامت و نشان اعتقادی است؛ -وجود علامت اعتقادی در وسط هر دو نگاره بیانگر آن است که برای هر دو پادشاه اعتقادات و باورها نقش کانونی و مرکزی ایفا میکند؛ -از نظر هنری و استفاده هر دو از حجاری در کوه این دو سنگنگاره با یکدیگر مشترک هستند."