چکیده:
بخش عمدهای از توسعهء یک سرزمین منوط به شرایط اقتصادی درون آن منطقه است. بخش تعاون بهعنوان یکی از اجزای سهگانه نظام اقتصادی،با تأسیس شرکتهای تعاونی مرزنشینان سعی در دستیابی به این مهم داشته است.در نواحی مرزی،تعاونیهای مرزنشینان به عنوان سفیران ساکنان خطوط مرزی میتوانند نقش عمدهای در امنیت و توسعهء پایدار منطقه ایفا کنند.دراستان خراستان جنوبی که دارای بیش از 034 کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان است،21 مورد ازاین تعاونیها ایجاد شدهاند.دراین پژوهش بهصورت موردی خانوارهای تعاونی مرزنشینان منطقه درمیان واقع در شهرستان درمیان به عنوان واحد تحلیل،ازاین استان در سال 9831 انتخاب شدند که در دو دهستان گزیک و طبس مسینا این شهرستان فعالیت دارند.تعداد اعضای این تعاونی 55721 نفر،شامل 9662 خانوار میباشد و حجم نمونه 041 خانوار انتخاب شده است.در تحقیق حاضر پس از مصاحبه با مدیران برخی از تعاونیهای مرزنشینان استان و تکمیل پرسشنامه،مشکلات این تعاونیها بهصورت میدانی و با کمک روشهای کمی و کیفی مورد تحلیل قرار گرفت.درقسمت نتیجهگیری با کمک فرضیات تحقیق از روش برنامهریزی استراتژیک و تحلیل SWOT سود جسته و به بیان سناریوهای مختلف برای این تعاونیها در منطقه پرداخته شد و سپس ازمیان سناریوهای مختلف، برخی از اهداف و راهبردها انتخاب و بهعنوان سناریوی برتر ارائه شد.ضمن آسیبشناسی این تعاونیها،با کمک استراتژیهای حاصل از تحلیل ماتریس SWOT پیشنهادهای عمده برای منطقه ارائه گردید.
A major factor of regions development is the internal economic conditions of that region. Cooperative sector، as one of three components of the economical system، aims to enhance these conditions. In border regions، border cooperatives as ambassadors of border community can play a major role in Development and security of the region.12 such border-community cooperatives have been founded in Southern Khorasan province which has more than 430 Km of common border with the country of Afghanistan. In this study، Darmiyan border-community cooperatives were selected as analysis unit in 2010. These cooperatives operate in the two sub-districts of this county، Gazeek and Tabas- e- Masina. There are 12755 members in these cooperatives، including 2699 families. Sample size was determined to be 140 families. A number of managers of these cooperatives were interviewed and were asked to fill out questionnaires. The similar problems of these cooperatives were analyzed in the field by using qualitative and quantitative methods. In conclusion، the research used research hypotheses to utilized strategic planning method and SWOT analysis and provides various scenarios for these cooperatives in the region & among these some of the strategies & objectives were selected and presented as superior. Also pathology of these cooperatives was presented by using strategies derived from SWOT matrix to provide major suggestion for this region.
خلاصه ماشینی:
اهداف و چگونگی تشکیل تعاونیهای مرزنشینان بامطالعه روند شکلگیری مبادلات مرزی و ارائه تسهیلات مربوط به مرزنشینان،این نکته بهوضوح مشخص میشود که در گذشته علت اصلی برقراری تسهیلات واردات و صادرات برای ساکنان مرزی،نوعی حمایت درجهت جلوگیری از تخلیه جمعیتی این مناطق و پیشگیری از پیامدها و آثار سوء آن بوده ولی در سال 1631 سازمان مرکزی تعاون کشور به جهت سازماندهی افراد مرزنشین تصمیم به تشکیل تعاونیهای مرزی با اهداف دقیقتری گرفت.
بهطورکلی عمدهترین اهداف شکلگییر شرکتهای تعاونی مرزنشینان را در ابعاد اقتصادی و اجتماعی میتوان به شرح زیر بیان نمود: -بهرهگیری مناسبتر از مبادلات مرزی برای اعمال سیاست توسط دولت؛ -جهتدهی به فعایت مرزنشینان از قاچاق کالا بهسمت تجارت سالم؛ -امکان تأمین مناسب مواد غذایی و کالاهای ضروری در مناطق مرزی؛ -تسهیل درعرضه مایحتاج موردنیاز به مناطق دورافتاده و مرزی؛ -پیشگیری از مهاجرت و توقف تخلیه جمعیتی این مناطق؛ -بهبود وضع معیشتی مردم منطقه ازطریق تأمین درآمد برای آنان؛ -استفاده مرزنشینان از مزایای قانون مبادلات مرزی؛ -تجمع تشکل مرزنشینان و تعاملات درونمنطقهای؛ -مبارزه با گرانی و تورم مواد غذایی بهدلیل کمبودهای عرضه این مواد در این مناطق؛ -تنوعبخشی به درآمد افراد و کاهش آسیبپذیری آنها از وابستگی به کشاورزی یا دامداری؛ -تقویت اعتماد افراد منطقه نسبت به دولت و خنثی شدن تبلیغات سوء بیگانگان؛ -ایجاد روحیه تعاون و همکاری بین جمعیتهای اقلیت در مناطق مرزی و همگرایی ملی (وزیری،7831،59).
ب)راهبردهای موردنظر این تعاونیها در خراسان جنوبی براساس نتایج تحقیق به شرح زیر بیان میشود: -تأسیس دانشگاه علمی کاربردی و آموزش برای مدیران تعاونی درجهت تخصصگرایی در بخش مدیریت تعاونی؛ -تدوین آییننامه مبادلات مرزی توسط مرزنشینان و مشارکت آنها در برنامههای توسعهء منطقه؛ -ایجاد مشاغل در منطقه بهمنظور گسترش فعالیتهیا شرکت تعاونی.