چکیده:
دانش جرم شناسی مانند سایر علوم انسانی بر نظریات غربی ها بنا نهاده شده است؛ ولی با توجه به تعالیم اسلام که سعادت واقعی انسان را تضمین می کند، لازم است از نگاه اسلامی و بر پایه دیدگاه عالمان مسلمان به معضل جرم نگریسته شود. در این مقاله، دیدگاه های علامه طباطبائی در این باره، مورد بررسی قرار گرفته است. هدف، شناخت اندیشه های این عالم بزرگ درباره جرم و عوامل آن و راه کارهای پیش گیری از بزهکاری می باشد. نظریات ایشان عمدتا از تفسیر «المیزان» استخراج شده و با اتکا به روش تحلیلی ـ توصیفی، مورد بررسی قرار گرفته است. علامه، مخالفت با مواد قوانین عملی را که مجازات در پی دارد گناه می داند. در این تعریف، گناه رابطه نزدیکی با جرم دارد. ایشان سبب اصلی و ریشه همه گناهان را غفلت از مقام خدا و ایمان نداشتن به آخرت می داند. علامه به عوامل دیگری که مهم ترین آنها فقر مفرط و ثروت بی حساب است، نیز اشاره می نماید. مهم ترین راه پیش گیری از جرم از منظر علامه، اخلاق فاضله انسانی متکی بر اصل توحید است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به تصریح استاد به اینکه «فقر مفرط» و «ثروت بی حساب» علت بروز تمامی جرایم و جنایات است، به نظر می رسد این عوامل جایگاه خاصی در میان دیدگاه های ایشان دارد و می توان آنها را پس از عوامل اصلی (ایمان نداشتن به وجود خدا و روز حساب) مهم ترین عامل ارتکاب جرایم دانست.
2) معاد: علامه درباره اثر ایمان به معاد بر اعمال آدمی می گوید: «انسان معتقد به معاد می داند که اعمالش دائما تحت کنترل بوده و ظاهر و باطن اعمالش پیش خدای دانا و بینا روشن بوده و روزی در پیش دارد که با کمال دقت به حسابش رسیدگی خواهد شد، و این عقیده کاری را در انسان انجام می دهد که از دست هزار پلیس مخفی و مأمور آگاهی برنمی آید؛ زیرا همه آنها از بیرون کار می کنند و این یک نگهبان داخلی است که هیچ سری را از وی نمی شود پوشید» (طباطبائی، بی تا ـ ب، ص 170).
علامه جهت محقق شدن پیش گیری از جرم، به ضرورت تضمین اخلاق فاضله به وسیله اصل توحید تأکید می نماید: «اخلاق فاضله اگر بخواهد مؤثر واقع شود باید در نفس ثبات و استقرار داشته باشد و ثبات و استقرارش نیازمند ضامنی است که آن را ضمانت کند و جز توحید یعنی اعتقاد به اینکه برای عالم تنها یک معبود وجود دارد تضمین نمی کند، تنها کسانی پایبند فضایل اخلاقی می شوند که معتقد باشند به وجود خدایی واحد» (همان، ج 4، ص 175)."