چکیده:
تعریف واژه روستا(همچون هر مفهوم دیگر)در سطوح متفاوتی قابل بررسی است.این مقاله در پی آن است که با بررسی وجوه و سطوح مختلف موضوع به مفهوم واژه موردنظر نزدیک گردد.بنابراین در پی آن است که مفهوم روستا از ابعاد حقیقی و صحیح(کاربردی)مورد تأمل قرار دهد.تعریف حقیقی روستا در پی یافتن سرمنشأهایی است که مفهوم موردنظر در آنها متبلور میشود؛در حوزه کاربردی،راهکارهای مختلفی در جهت نزدیک شدن به مفهوم موردنظر وجود دارد:رجوع به واژه نامهها و تعاریف ارائه شده در حوزههای علوم مختلف در ارتباط با مفهوم روستا،شناخت تاریخی روستا و فرآیند رشد آن در طی زمان،شناخت ویژگیهای روستا و مقایسه آن با شهر بهعنوان پدیدهای که در تعامل یا تقابل با آن واقع شده است و در نهایت،شناخت مبانی نظری حاکم بر ساختار روستا.در پی کنکاش پیرامون مفهوم روستا در هریک از این حوزهها،تعریف ثابتی برای روستا در حوزهء کاربردی حاصل نخواهد شد.در نهایت،باید در تعریف روستا به آنچه اندیشیده شده،دوباره بیندیشیم و میزان اهمیت ارائه یک تعریف قطعی را بسته به هدف موردنظر خود،مشخص کنیم.تعریف بنیادی روستا-که نسبت به شرایط مرتبط آن تغییر نکند،از بررسی مفهوم حقیقی آنکه همان نگاه عام به روستا بهعنوان یک سکونتگاه است،حاصل میشود و در اینجا ریشه در مفهوم دیرینه«آبادی»دارد.
خلاصه ماشینی:
"در راستای رونق گرفتن شهرها در طول تاریخ،پیوسته شکاف شهر و روستا عمیقتر میشود؛آثار مکتوب حکایت از اهمیت شهرها و مورد توجه قرار گرفتن بیشتر شهرها نسبت به روستاها،از طرف دولتها دراند: چو از شهر یکسر بپرداختند بگرداندرش روستاها ساختند فردوسی و یا: بتو دادم آن شهر و آن روستا تو بفرست اکنون یکی پارسا فردوسی و یااین بیت از سعدی که بهطور ضمنی اشاره به اختلاف عمیق میان روستا و شهر دارد: چه مصر و چه شام و چه بر و چه بحر همه روستایند و شیراز شهر همچنین آثار ادبی باقیمانده،حکایت از آن دارند که روستاها از نظر علمی نسبت به شهرا جایگاه پستتری داشتهاند و در واقع شهرها مرکز تفکر و علم بودهاند: پس بیش مشنو آن سخن باطل کسی کز شارسان علم سوی روستا شده است ناصر خسرو من هزاران ساله علم آنجا برم آن زمان از روستا خواهم رسید نظامی هرکه ماهی باشد اندر روستا تا به ماهی عقل او ناید بجا وانکه باشد ماهی اندر روستا روزگاری باشدش جهل و عمی مولوی روستازادگان دانشمند به وزیری پادشاه رفتند پسران وزیر ناقص عقل بگدایی به روستا رفتند سعدی علم در علم است این دریای ژرف من چنین جاهل کجا خواهم رسید من هزاران ساله علم آنجا برم آن زمان از روستا خواهم رسید عطار اما روستاها در طول تاریخ در ایران همواره محمل رابطه با طبیعت و خاستگاه فعالیتهای کشاورزی بودهاند: و در روستاها بگشتندی تاریخ بیهقی امیر بسیار پرسیدی از آنجایها و روستاها و خوردنیها.
نتیجهگیری چنانچه ذکر شد،تعاریفی که از روستا ارائه میشوند،غالبا نسبی بوده و وابسته به شرایط محیط و زمان و حوزه مورد بحث متفاوت است؛به عنوان مثال تعاریفی را که روستا را براساس معیشت کشاورزی تعریف میکنند،با نمونههای نسبتا زیادی از روستاهایی که معیشت آنها بر کشاورزی استوار نیست(مانند روستاهای توریستی)،نقض میشود؛از طرف دیگر مطابق آمار،تنها حدود 44 درصد از درآمد سالیانه خانوارهای روستایی در ایران از طریق کشاورزی تأمین میگردد و این در حالی است که مثلا در جامعه روستایی استان گیلان که اساس معیشت خانوارها بر کشاورزی استوار است،این رقم به 65 درصد میرسد(گزارش اقتصادی-اجتماعی استان گیلان،2831)،که به نظر میرسد قرار دادن اساس تعریف روستا بر آن در جامعه امروز چندان صحیح نباشد."