چکیده:
ادبیات تطبیقی در حوزههای مطالعات ادبی از بحثهای نو به شمار میرود و هدف از آن بررسی روابط فرهنگی میان ملتها و اندیشههای مختلف و یافتن وجوه مشترک یا متفاوت تفکرات بشری است.در این کاوش اساطیر و بینشها،پارهای مضامین هستند که به صورت توارثی در طول اعصار و دورهها در میان نسل بشر تداوم داشتهاند تا جایی که گاه یک اثر دارای ماهیتی تقریبا تقلیدی از اثر ملتی دیگر به نظر میآید.شاهنامهء فردوسی و ایلیاد هومر از مشهورترین آثار حماسی جهانند؛که به جهت همسانیهای موجود در آن دو،بسیار مورد توجه پژوهشگران قرار گرفتهاند.این همانندیها را میتوان عموما به سه صورت تشابه در کلیات و محتوا،تشابه میان پهلوانان-شخصیتها و تشابه در برخی مفاهیم و جزئیات مشاهده نمود.در مقالهء حاضر ضمن بررسی علل تشابهات فرهنگی ایران و یونان به مقایسهء برخی همانندیها در مفاهیم این دو کتاب-که برخلاف انواع دیگر کمتر مورد توجه قرار گرفته-میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
البته با اینکه ایلیاد را بزرگترین حماسهء جهان دانستهاند؛اما این داوری نه از روی حقیقت بلکه به جهات نفوذ و سلطهء فرهنگی غرب در دو قرن اخیر بوده است؛ زیرا از یک سو ایلیاد یونانیان تنها توضیح یک واقعه است؛حال آنکه شاهنامهء فردوسی داستانها و وقایع متعدد دارد که ایلیاد فقط با یکی از آنها قابل مقایسه است و از سوی دیگر جملهها و گفتارهای حکمتآمیز و عبرتآموز شاهنامه چنان تأثیرگذار و عمیق است که در ایلیاد تقریبا هیچ سابقه و نظیری ندارد.
ک. بهار،2531:56-85)همچنین از منابع یونانی چنین برمیآید که«پس از به آتش کشیدن پرسپولیس،معبدی در آنجا ساخته شد که در آن پیکرهای از آناهیتا قرار داشت که تلفیقی از ویژگیهای ایزد بانوی ایرانی و ویژگی آرتمیس و آتنا بود و این نیز تأثیر متقابل فرهنگ یونان و ایران را نشان میدهد.
تژاو از پشت،تیغی بر وی میزند و بهرام جان در راه ننگ و نام خویش در میبازد: چو بهرام یل گشت بیتوسش و تاو پس پشت او اندر آمد تژاو یکی تیغ زد بر سر کتف اوی که شیر اندر آمد ز بالا به روی جدا شد ز تن دست خنجرگزار فرو ماند از رزم و برگشت کار (همان:385/4) پاسداری از آلات جنگ و ربودن آن از سوی پهلوانان یونانی در سرودهء هومر نیز نمود چشمگیری به خود گرفته و پیوسته جنگهای خونباری میان جنگجویان تراوایی و مردم آخائی در این زمینه شعلهور بوده است.
(همان:488/5) فهرستهایی که فردوسی در این دو مورد به دست میدهد به فهرست جنگاوران در سرود دوم ایلیاد بسیار نزدیک است.