چکیده:
تعیین مراد و توجه به مصادیق تعبیر «الذین فی قلوبهم مرض» در کلام الهی، مسئله ای است که مفسران در صدد پاسخ گویی به آن برآمده اند. به نظر می رسد عدم نگاه جامع به موارد کاربرد این تعبیر و نادیده گرفتن تفاوت آن با عبارت «فی قلوبهم مرض»، باعث ارائه ی نظراتی متناقض و گاه تکلف گونه شده است. این پژوهش ضمن بیان این تفاوت، به تعیین مصادیق این تعبیر در کلام الهی پرداخته و آن را اشاره به جریانی خاص، هم ردیف مومنان، کافران، منافقان و اهل کتاب می داند. از نظر مصداق، این عبارت بر مومنان ضعیف الایمان دلالت دارد که در اثر بیماری درون و عدم مداوای آن، به نفاق گراییده اند. سیر تنزل این افراد از ایمان تا کفر، از ضعف ایمان و ناتوانی بر فهم بعضی از گزاره های قرآنی شروع شده و در ادامه دوستی دنیا و ترس از دست دادن جان و مال، و در عین حال عدم ایمان قلبی به یاری الهی و تحقق وعده های او، آنان را هم صدا و هم راه با منافقان ساخته است. همین عوامل به سرپیچی از اوامر الهی انجامیده و اولا: موجب حبط اعمالشان و ثانیا: باعث کافر جان دادنشان شده است.
خلاصه ماشینی:
"ایشان بیماری جایگرفته در دل را نوعی شک و تردید میداند که امر ایمان به خدا و اطمینان به آیات او را تحت الشعاع قرار داده و در نتیجه باعث برای مثال، صاحب تفسیر نمونه که در بیشتر موارد منظور از این تعبیر را منافقان میداند و حتی در مورد عطف آن بر منافقان در آیة 12 سورة احزاب، آن را توضیحی برای منافقان به حساب میآورد (مکارم شیرازی، 1374: 17/227)، در ذیل آیة ( لئن لم ینته المنافقون والذین فی قلوبهم مرض والمرجفون فی المدینة لنغرینک بهم ثم لا یجاورونک فیها إلا قلیلا( (احزاب/ 60) از سه گروه خرابکار در مدینه سخن به میان میآورد که هر کدام در صدد پیاده کردن اغراض شوم خود میباشند.
در این مورد نیز میتوان به دو تفسیر کشاف زمخشری و مفاتیح الغیب فخر رازی اشاره کرد که با توجه به عدم اعتقاد به وجود نفاق در مکه، مراد از این تعبیر در سورة مدثر را خبر از غیب و حکایت از گفتار منافقان در مدینه میدانند (زمخشری، 1407: 4/652؛ فخر رازی، 1420: 30/712).
در این آیه به حالت ترس این افراد از جنگ و جهاد در راه خدا اشاره شده و آمده: ( ویقول الذین آمنوا لولا نزلت سورة فإذا أنزلت سورة محکمة وذکر فیها القتال رأیت الذین فی قلوبهم مرض ینظرون إلیک نظر المغشی علیه من الموت فأولی لهم( پر واضح است که اگر این افراد گروهی در بین مؤمنان نباشند بیان این حالت ترس برای آنان بیمعنا خواهد بود."