چکیده:
در میان نسخههای شاهنامههایی که به فرمان پادشاهان در دوران مختلف تدوین شده است،شاهنامه طهماسبی دارای شکوه و ارزش هنری قابل توجهی است.این مجموعه که از آثار نادر به جای مانده از دوره صفوی است،دارای نگارگریها بسیار پرکار و زیبایی است که از غنای رنگ،فرم و ترکیببندی برخوردار است. با بررسی نگارگریهای این شاهنامه میتوان تا حد زیادی به سیر تکامل هنر نگارگری در دوره صفویه پی برد.هنرمندانی که در تکوین و خلق این شاهنامه مشارکت داشتند،از جمله بزرگترین نقاشان دورهی صفویه به شمار میآیند.این هنرمندان به نگارگری ایران درخشش و جلای قابل ملاحظه دادند.
خلاصه ماشینی:
"واژههای کلیدی: شاهنامه،دوره صفویه،نگارگری ایران،نقش،نگاره،رنگ شاهنامه شاه طهماسب که در اوایل قرن دهم هجری قمری و احتمالا در اواخر عمر شاه اسماعیل صفوی،به کارگاه هنرهای کتابسازی کتابخانه دربار تبریز سفارش داده شد،یکی از با ارزشترین نسخههای خطی ایران است که در تدوین آن مهمترین هنرمندان دوران گردهم آمدند و در طی مدت بیست سال آن را تکمیل کردند.
پس از اهدای این شاهنامه،سبک و سیاق مکتب تبریز در استانبول بهعنوان سنت هنری ایران جذب شد و با هنر عثمانی درهم آمیخت و از اینرو در بسیاری از مینیاتورهای هنرمندان عثمانی،اندیشهها و نقش مایههای هنری از شاهنامه شاه طهماسب گرفته شده است.
قطعههای دیگر این شاهنامه به صورت پراکنده به فروش رسید و متأسفانه شاهنامه شاه طهماسب که با دویست و پنجاه و هشت نگاره به اتمام رسیده بود در حال حاضر صد و هیجده تصویر دارد و بقیه آثار آن به صورت پراکنده و ناشناخته در سراسر دنیا پراکنده است.
در تذکرهنویسیها،بهویژه در مقدمه مرقع بهرام میرزا آمده است که در میان نقاشان سه هنرمند پر آوازه آن دوران یعنی سلطان محمد، میر مصور و استاد دوست محمد بیش از سایر هنرمندان در رنگآمیزی و چهرهپردازی و مصور ساختن این شاهنامه گرانقدر و بعدها در کار خمسه نظامی دستی توانمند داشتند و خلق آثاری بدیع کردند.
با بررسی محدود این پنج اثر تا اندازهای به زیبایی و توانمندی شیوه رنگآمیزی و بکارگیری ترکیبات رنگی این استادان پرداخته شده است، ولی جای آن دارد تا در بحثها و نقادیهای عمیقتر آثار دیگری از این نسخه خطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند تا ناشناختههای بیشتری از بوته ابهام بدر آیند."