چکیده:
باتوجه با جایگاه مهم نگرش سیستمی1در آموزش رشتههای گوناگون علمی و بهویژه دانش جغرافیا شناخت این نگرش ضرورتی عام مییابد.نگرش سیستمی که پیشینهای کهن نیز دارد،انقلابی شیوههای تفکر بشمار میآید و به مثابه آمیزهای از شیوههای قیاسی و استقرایی فاقد عیوب آنها نیز هست.این نگرش که بر پایه کل نگری و کلیت بینی استوار است،همه اجزای محیط را به منزله پدیدهای واحد مورد بررسی قرار میدهد و بر این تفکر که مجموعه بر ساختهای از اجزا درکنار یکدیگر و بدون رابطه تعاملی و تأثیرگذاری و تأثیرپذیری اطلاق میشود،خدشه وارد میسازد. چارچوب منطقیو علمی نگرش سیستمی به دلیل چند بعدی بودن با سایر نگرشها متفاوت است و این همان تفاوتی است که این نگرش را در عرصه آموزش به نگرشی کاربردی و فعال مبدل میکند. قابلیت انسان برای فراگیری بهتر مطالب کلی تأکید دیگری بر صحت این نگرش است.باتوجه به اینکه علم جغرافیا نیز ماهیتی ترکیبی دارد،از نگرش سیستمی برای آموزش مفاهیم آن میتوان به خوبی بهره گرفت این نگرش دید و تصدوری صحیح از محیط زندگی در فراگیرنده ایجاد میکند و او در مییابد که انسان جزیی از سیستم جهان است و بر نقش و وظیفه خود در این مجموعه آگاه میشود. در این مقابله برای ورود به مباحث نگرش سیستمی ابتدا تعریف ساده از سیست مبدست دادهایم،آنگاه به ترتیب به مبانی تفکر سیستمی،ورودیها و خروجیها سیستم و نقش آنها در ایجاد تغییر و تعادل پرداختهایم،پس خوراند و انواع آن با مثالهایی از علم جغرافیا و بررسی تأثیر تغییر جزیی از اجزای سیستم در کل سیستم از دیگر مواردی است که در مقاله مورد بررسی قرار میگیرد. برای ورود به مبحث مبانی نگرش سیستمی لازم است ابتدا تعریفی از سیستم ارائه دهیم: 2Lسیستم عبارت از تعدادی عناصر است که با یکدیگر ارتباطی دارند.(برتانفی)2 سیستمها مجموعهای از اجزا هستند که به اتفاق در راه نیل به یک هدف کلی گام برمیدارند(چارلز وست چرچمن)3 مجموع اجزای ترکیبکننده اصلی و روابط بین آنها را سیستم گویند.(پتر هاگت)4 سیستم موجودیتی میباشد متشکل از عناصر مرتبط و متعامل و این ارتباط و تعامل به سیستم(مهدی فرشاد)5 سیستم مجموعهای از اجزای به هم وابستهای است که به علت ارتباط حاکم بر اجزای خود کلیت جدیدی را احراز کرده و از نظم سازمان خاصی پیروی میکنند و در جهت تحقق هدف معینی که دلیل وجودی آن است،فعالیت میکند.(شمس السادات زاهدی) مفهومی اساسی و جهانشمول از سیستم که موردنظر همگان است عبارت از موجودیتی متشکل از عناصری متعامل و مرتبط است که به نوعی به سیستم کلیت میبخشد. از سیستم تعاریف عدیدهای به دست دادهاند که هم آنها دو وجه مشترک دارند: الف-سیستم نمودی یکپارچه از مجموع عناصری است که در کنار هم قرار گرفتهاند. ب-بین عناصر و اجزای سیستم ارتباط وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
"باتوجه به اینکه علم جغرافیا نیز ماهیتی ترکیبی دارد،از نگرش سیستمی برای آموزش مفاهیم آن میتوان به خوبی بهره گرفت این نگرش دید و تصدوری صحیح از محیط زندگی در فراگیرنده ایجاد میکند و او در مییابد که انسان جزیی از سیستم جهان است و بر نقش و وظیفه خود در این مجموعه آگاه میشود.
در این مقابله برای ورود به مباحث نگرش سیستمی ابتدا تعریف ساده از سیست مبدست دادهایم،آنگاه به ترتیب به مبانی تفکر سیستمی،ورودیها و خروجیها سیستم و نقش آنها در ایجاد تغییر و تعادل پرداختهایم،پس خوراند و انواع آن با مثالهایی از علم جغرافیا و بررسی تأثیر تغییر جزیی از اجزای سیستم در کل سیستم از دیگر مواردی است که در مقاله مورد بررسی قرار میگیرد.
چهارچوب منطقی و علمی نگرش سیستمی با سایر نگرشها متفاوت است که این تفاوت از چند بعدی بودن آن ناشی میشود، لذا فردی که قالب ذهنی خود را بر مبنای نگرش سیستمی استوار میسازد به شناخت کاملتری از محیط خود دست مییابد و با آگاهی از سیستمهای گوناگون،روابط آنها و شناخت نقش و موقعیت خود در هریک از آنها و میزان تأثیر و تأثر بر آنها را بر یکدیگر ارزیابی میکند.
نظریههای عمومی سیستمی نیز ادعایی جز این ندارند و هدف آنها تنها ایجاد وحدت و سازماندهی با توجیهات گوناگون از جهان و از دید انسان است.
با آموزش جغرافیا میتوان دیدی صحیح و تصوری دقیق از محیط زندگی در فراگیرندگان ایجاد نمود و نظر آنها را به این نکته جلب کرد که مکان و اجزای موجود در آن جزیی است که از کل عرصه وسیع جهان."