چکیده:
گلشن راز شیخ محمود شبستری (م: 720)، از مهم ترین آثار منظوم عرفانی ایران است. این منظومه، در حدود هزار بیت است که مسایل مهم عرفان نظری را شامل می شود. افراد مختلفی دهها بار به شرح مثنوی گلشن راز پرداخته اند. یکی از این شروح، شرح حدیقه المعارف می باشد که شجاع الدین آن را تالیف نموده است. وی، با یک واسطه مرید شاه قاسم انوار (م: 830) است و کتاب خود را به ابوالمظفر، شاه قراقویونلو (م: 872) پادشاه هنرپرور قرن نهم، تقدیم نموده است. در این کتاب تمام ابیات گلشن راز (به طرزی عالمانه) شرح شده است. این شرح، یکی از بهترین شروحی است که بر مثنوی گلشن راز نگاشته شده و شارح در آن از بیان هیچ نکته ای فروگذاری نکرده است و از این جهت بر بسیاری از شروح گلشن راز برتری دارد و بر شرح لاهیجی اگر نگوییم تقدم فضل، فضل تقدم و بر اکثر شروح معاصر و پیش از خود، تقدم فضل دارد
خلاصه ماشینی:
» (نسخه خطی ، ۳ ب ) (در لغت نامه آمده است : «کربـال به ضم اول ناحیه ای است در شیراز») در دو جای دیگر هـم از وی نـامی آمـده اسـت ؛ یکی کتاب روضه اطهار: «مزار فیض شعار مولانا شجاع الدین کربالی ...
(روضه اطهار کتابی است کـه بـه فاصـله ی ۳۶ سال از روضات الجنان (تألیف ۹۷۵) نگارش یافتـه ؛ یعنـی سـال ۱۰۱۱ و گزیـده ای است از کتاب حافظ کربلایی با اندک تغییر در جملات و حذف و اضافات ؛ امـا مؤلـف کتاب منکر استفاده از کتاب حافظ حسین در تألیف خود بوده ← مقدمه روضه اطهـار) وی مرید همام الدین کربالی خلیفه ی طریقتی شاه ابرار قاسم انوار (م .
» ج ج (جامی ، علی اصغر حکمت ، ٣٦-٣٤) شجاع الدین کربالی که کتاب خود را به نام همین ابـوالمظفر جهانـشاه کـرده و در هفده بیت در آغاز کتاب وی را ستوده ، به تخلص وی (حقیقی ) در ضـمن بیتـی اشـاره نموده است : همچنین جامی در این بیت ، در همان مثنوی نقل شده با تخلص شاه ، ایهام تناسـبی ایجاد کرده است : بـــه صـــورت پرســـتان کـــوی مجـــاز ز شــــاه حقیقــــی ســــخن داده بــــاز از دیوان حقیقی دو قطعه شعر به جای مانده است ؛ یک غزل پنج بیتی که در تاریخ «تکمله الاخبار» تألیف علی بن عبدالمؤمن ذکر آن آمـده اسـت .
نتیجه این که ، احتمالا حقیقی مثنوی های عرفانی بر وزن مثنوی مولانا سروده بـوده که قطعاتی از آن را شجاع الدین کربالی در شرح خود بر گلشن راز نقل کرده اسـت تـا شاید بدین وسیله کتابش بهتر مقبول شاه افتد.