چکیده:
خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است که نقش بسیار زیادی در رشد و تعالی فرد و جامعه دارد و با آنکه در اسلام سعی بسیاری بر حفظ خانواده شده است اما در صورتی که ادامهی زندگی زوجین باعث ضرر رسیدن به زن یا مرد و یا حتی کودکان شود،طلاق جایز شمرده شده است.همان گونه که اسلام برای خانواده از آغاز تشکیل خانواده برای هریک از اعضای آن احکام و قوانین دقیق و سنجیدهای را تدوین کرده از احکام مربوط به پایان زندگی مشترک زوجین نیز غافل نبوده است زوجین بعد از طلاق دارای دو نوع حق و تکلیف نسبت به هم هستند که شامل؛حقوق مالی و حقوق غیر مالی،حقوق مالی پس از طلاق شامل نفقه و ارث میشود که در نفقهی زن در ایام طلاق رجعی مستحق نفقه است و اگر طلاق بائن وعده فسخ رخ دهد و یا شوهر فوت نماید اگر زن حامله باشد، واجب النفقه است و در ارث در طلاق رجعی از شوهر ارث میبرد و حقوق غیر مالی که شامل،حضانت و رجوع میشود اما این حقوق در برخی از موارد به دلایلی از زوجین ساقط میشود و زوجین قادر به اعمال آن نیستند.
خلاصه ماشینی:
"(شهید ثانی،الروضة البهیة،401/6؛مغنیه،الفقه علی المذاهب الخمسه،544/2) 2)حضانت:حضانت عبارت است از ولایت داشتن بر طفل و مجنون،به منظور تربیت او و تأمین مصالحی که مربوط به اوست؛مانند خط و نگهداری او،قرار دادن او در تخت و بلند کردن از آن،نظافت کردن او،سرمه کشیدن،شستن لباسهای او و مانند این امور که مربوطه به مصالح کودک میباشد(طباطبائی،ریاض المسائل،441/21؛نجفی، جواهر الکلام،382/13؛شهید ثانی،الروضة البهیة،854/5)شیر دادن کودک مهمترین امری است که هرکودکی در مدت دو سال اول دوران کودکی به آن احتیاج دارد و شیر مادر از هرشیر دیگری سازگارتر است بنابراین در طول مدت شیرخوارگی،کودک،مادر نسبت به حضانت او دارای اولویت میباشد خواه پسر باشد،خواه دختر باشد به شرط آنکه مادر آزاد،مسلمان و عاقل باشد(نجفی،جواهر الکلام،582/13؛شهید ثانی،الروضة البهیة،854/5؛فاضل هندی،کشف اللثام،945/7)دلیل نظر فقها در مورد حضانت قبل از دو سالگی و در دوران شیرخوارگی قول خداوند متعال است.
2)ازدواج مجدد مادر:هرگاه عقد نکاح بین زوجین در اثر طلاق یا فسخ منحل گردد و مادر عهدهدار حضانت کودک خود باشد در صورتی که با مرد دیگری ازدواج کند و اگر پدر کودک در قید حیات باشد و همچنین عاقل و مسلمان باشد،در این صورت حق حضانت زن ساقط میگردد و بر عهدهی پدر قرار میگیرد و دلیل آن روایتها و اجماع فقهاست(شهید ثانی،الروضة البهیة،364/5؛نجفی،جواهر الکلام،292/13؛شهید ثانی، مسالک الافهام،462/8،علامه حلی،قواعد الاحکام،201/3؛فاضل هندی،کشف اللثام،255/7؛فخر المحققین حلی، ایضاح الفوائد،462/3)هنگامی که پدر در قید حیات نباشد،حضانت مادر به واسطهی ازدواج مجددش ساقط نمیشود،خواه عقد دائم باشد یا موقت و خواه ازدواج ادامه پیدا کند یا طلاق بگیرد(شهید ثانی،الروضة البهیة،364/5؛طباطبائی،ریاض المسائل،951/21؛فاضل هندی،کشف اللثام،/7 255؛محقق حلی،شرایع الاسلام،092/2)هرگاه طلاق بائن باشد حق حضانت بلافاصله پس از وقوع طلاق به مادر باز میگردد و اگر انحلال نکاح مادر با غیر به وسیلهی طلاق رجعی باشد تا زمانی که مدت عده رجعیه باقی است حق اعمال حضانت باز نمیگردد زیرا مطلقه رجعیه زوجه یا در حکم زوجه است."