چکیده:
عدهای از متاخران اهل سنت به تألیف کتبی با عنوان«زواد»دست زدهاند.زوائد نویسی-با تعریفی که خواهد آمد-نخست تا تالیف کتابهایی چون:«مستخرجات»، «مستدرکات»و دیگر آثاری که به عنوان ذیل و تکلمهء صحیحین به رشتهء تحریر درآمده بود،شکل گرفت،اما در دورههای بعد به صورت فن رایج و مستقلی درآمد و در نتیجه به احیای بسیاری از آثار حدیثی اهل سنت و گسترش دایرهء حدیث در آن مکتب انجامید،به طوری که امروزه یکی از شعب رایج در علوم حدیث«علم الزوائد»است و کتب زوائد از آثار مهم در منابع حدیثی به شمار میرود.
خلاصه ماشینی:
"وی در حوزه زوائد دارای چند کتاب به شرح زیر است: 1-المطالب الالیة بزوائد المسانید الثمانیة،چاپ شده؛ 2-زوائد مسند البزار علی مسند احمد و الکتب الستة که تلخیصی از مجمع الزوائد و به نوعی مکمل کار هیثمی است؛ 3-زوائد ادب المفرد بخاری بر کتب ششگانه؛ 4-زوائد مسند احمد بن منیع بر کتب ششگانه و مسند احمد بن حنبل،این کتاب موجود نیست؛ 5-زوائد مسند الحارث بن ابی اسامه بر کتب ششگانه و مسند احد؛این کتاب هم به تنهایی موجود نیست بلکه دو کتاب اخیر اینک در دل المطالب العالیة قرار دارد(الکتانی، 171،احدب،06 و 16،علوش،272 و 372)؛ 6-زوائد الفردوس للدیلمی(کتانی،171)،که البته برخی از محققان معتقدند که این مطلب را جز کتانی کسی دیگر ادعا نکرده است و ظاهرا ابن حجر کتاب مسند الفردوس دیلمی را مختصر کرده و نام آن را تسدید القوس گذاشته است(احدب،زوائد تاریخ بغداد علی الکتب الستة،36/1؛علوش،003 و 103).
به جز تصحیح و تحقیق کتابهای متأخران در حوزه زوائدنویسی که بیشتر با مقدمههای ارزندهای دربارهء پیدایش زوائدنویسی و معرفی کتابهای این رشته همراه است،سایر آثار معاصران در زمینه زوائدنویسی را میتوان در دو محور طبقهبندی کرد: الف-پیدایش آثار جدید از کتب زوائد مهمترین آثار جدید در این زمینه به قرار زیر است: 1-اسعاء الرائی بزوائد النسایی از سید حسن کسروی،به صورت ناتمام؛ 2-الحوض المورود فی زوائد منتقی ابن الجارود از محمد ناصر الالبانی؛به صورت ناتمام؛ 3-زوائد تاریخ بغداد علی الکتب الستة از دکتر خلدون احدب؛ 4-زوائد سنن الدارمی علی الکتب الستة از سیف الرحمن مصطفی؛ 5-زوائد السنن علی الصحیحین از صالح احمد شامی که در این کتاب احادیث زائدهء سنن(سنن اربعه و سنن دارمی)نسبت به صحیح بخاری و صحیح مسلم را گردآوری کرده و ذیل هر حدیث اطلاعاتی پیرامون ضعف یا صحت این احادیث ذکرکرده است."