چکیده:
فرآیند تحول ارزش های اجتماعی به جهت مدیریت تغییرهای اجتماعی همواره مورد توجه جامعه شناسان و رهبران جوامع بشری بوده است. جامعه شناسان بر این باورند که با پژوهش در فرآیند دگرگونی ارزش های اجتماعی جوامع، می توان روند و چگونگی نسخ آن در گذشته و جایگزینی ارزش های اجتماعی جدید و چگونگی تغایر و تضاد آنها را بررسی کرد.
طرح ارزش های اجتماعی از محوری ترین موضوع های نهج البلاغه است که امام علی× در بیان آن به چگونگی، زمینه ها، عوامل شکل گیری و علل شیوع و تحول آن، به ویژه در جامعه اسلامی، توجه می کند.
مراحل فرآیند دگرگونی ارزش های اجتماعی در نهج البلاغه، عبارت است از: پیدایش، فراگیری، تثبیت و جایگزینی. همچنین دلایل عمده تحول از نگاه نهج البلاغه را می توان دین و شریعت، نظارت و مراقبت اجتماعی، حاکمان و فرمانروایان و هواهای نفسانی معرفی کرد.
خلاصه ماشینی:
"در داخل کشور نیز پژوهشهایی در حوزۀ دین،در ارتباط با مسئلۀ تغییر ارزشهایاجتماعی سامان گرفته است از جمله: -آناتومی جامعه،فرامرز رفیعپور؛ -ارزشهای اجتماعی،معصومه آقایی؛ -ارزش اجتماعی،احمد نیکزاد؛ -معیار ارزشهای اجتماعی از نگاه امام علیه علیه السلام،ابو القاسم یعقوبی؛ -حکومت علی علیه السلام؛انقلاب ارزشها،سبحان عصمتی؛ -ارزششناسی،مختار نائیجی؛ -فرهنگ آفتاب،معادیخواه؛ -رویکرد دینی در تهاجم فرهنگی،اصغر افتخاری و علی اکبر کمالی؛ -پژوهشی در ارزشهای اجتماعی،محمد حسین رضایی اردستانی؛ -ارزشهای اسلامی در مدیریت،آیت الله مصباح یزدی؛ -علل نادیده گرفتن ارزشها،شمس الله مریجی؛ -عوامل تغییرات اجتماعی در نهج البلاغه،سید ضیاء هاشمی؛ -درآمدی بر مبانی ارزشها،سید احمد رهنمایی؛ -و....
امام علی علیه السلام در نهج البلاغه به برخی ارزشهای اجتماعی منفی حاکم و رایج در جامعهاشاره میکند که دغدغۀ تغییر آنها را داشت و برای تغییر آنها در فرهنگ جامعه کوششوصفناپذیری کرد.
حاکم یا رهبر علاوه بر نقشی که از موضع رسمی و قانونی دارد و بر بخشهای حکومتیجامعه(و به واسطه آنها بر کل جامعه)اثر میگذارد،مستقیما نیز توده مردم و اعضای جامعهرا تحت تأثیر قرار میدهد و جهت ارزشهای اجتماعی آنان را هدایت و تعیین میکند،ازاینرو قدرت و اقتدار سیاسی حکام در مباحث مربوط به تغییر ارزشهای اجتماعی،مورد توجه وبررسی قرار گرفته است.
با توجه به اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در اصلاح جامعه و فراگیر شدن معارفدین و آثار شگفتآوری که برای انجام یا ترک آن در کلمات معصومان بیان شده است، میتوان آن را یکی از عوامل مهم سنت تغییر دانست و از این گفتار امیر مؤمنان علیه السلام عاملتغییر بودن آن را استفاده کرد: و إن عندکم الأمثال من بأس الله و قوارعه و أیامه و وقائعه فلا تستبطئوا و عیدهجهلا یأخذه و تهاونا یبطشه و یأسا من بأسه فإن الله سبحانه لم یلعن القرن الماضیبین أیدیکم إلا لترکهم الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر فلعن الله السفهاء لرکوبالمعاصی و الحلماء لترک التناهی."