چکیده:
دانش همراه با روش متولد میشود؛ از اینرو برای تولید علم، بویژه در علوم انسانی، شناسایی روش، مهم و ضروری است. بطور کلی تمامی علوم انسانی از مبانی فلسفی متاثر هستند؛ یعنی اگر کسی بلحاظ فلسفی الهی اندیش باشد، علوم انسانیش هم رنگ و بوی الهی میگیرد و اگر مادی اندیش باشد، علوم انسانیش رنگ و بوی مادی پیدا میکند. البته بصرف اینکه یک محقق و دانشمند الهی باشد، علوم انسانی تولید شده توسط او الهی نمیشود، بلکه جهت تحقق این امر باید برای تولید نظریه علاوه بر تجربه، از عقل و وحی و شهود نیز استفاده کند. امام خمینی(ره) یکی از پیروان حکمت متعالیه است که توانسته بخوبی از عهده این مهم برآید. ایشان، نقل و کشف و عقل را برسمیت میشناسد و از این سه سبیل، در یک صراط استفاده میکند. از آنجا که روش شناسی مبتنی بر شناخت شناسی است، امام خمینی(ره) نقل را برتر از عقل و کشف میداند، اما اگر ظواهر نقل با براهین مسلم عقلی ناسازگاری داشته باشد ، ظواهر شرع را به کناری مینهد و ضمن آنکه معتقد است عرفان به مناطقی راه دارد که عقل از راه یافتن به آن وادی معذور است، یافته های سره عرفانی و عقلانی را قبول دارد و بر این باور است که نباید در فلسفه «کشف» را بجای «عقل» نشاند. بنظر میرسد وی در روش و محتوا به ملاصدرا وفادار است؛ برخلاف برخی دیگر از حکمای حکمت متعالیه، همچون علامه طباطبایی که در روش، سینایی و در محتوا صدرایی است.
خلاصه ماشینی:
"روش امام خمینی(ره)در توصیف،گزارش و تبیین مباحث فلسفی الف)استفاده از واژگان زیبا،جذاب،حسی و ملموس در مباحث باصطلاحخشک عقلی:در واقع حضرت امام(ره)با این شیوه ضمن آنکه به احساس و عقل،توأمان توجه دارد،احساس را نیز شریک لذت عقل قرار میدهد؛مثلا در بحثاحتیاج ممکن در حدوث و بقا به علت،تعبیر حضرت امام(ره)چنین است: لابد این خیال سیاه امکان و نقطه سودا در جمال ماهیت در هروعائی هست وچنانکه گفتیم امکان مناط حاجت است؛چون لااقتضاست و برای چربیدنیکی از دو کفه،ماهیت باید خاک مذلت به دیده کشد،مادامی که از غبارامکان خالی نیست؛چنانکه تا ابد الاباد دیدگان ماهیت از خاک امکانغبارآلود است و باید سرمه حاجت بر دیده کشد.
ز)ارائۀ مطالب عرفانی و ادعیه در ضمن ارائه مطالب فلسفی18 ح)معنا کردن احادیث و آیات قرآن:19برای مثال حضرت امام(ره)دربارۀ معنای«تفکروا فی خلق الله و لا تفکروا فی الله»میگوید:معنای این عبارت این استکه چون ذات خداوند صرف الوجود است و از طرفی تعریف ذات شیء در صورتیممکن است که شیء مرکب باشد و دارای جنس و فصل باشد،در حالی کهصرف الوجود نه جنس دارد و نه فصل؛بنابرین تعریف وجود ممکن نیست و در عینحال در اعلی مرتبۀ تجلی است.
43 از همینرو بخاطر همین تفسیر انسانشناسانه از عقل است که امام خمینی(ره)بر خلاف نظر کسانی که اعتقاد دارند فلسفه راهی جدا از راه قرآن در پیش گرفته وآنچه اکنون بعنوان فلسفه اسلامی مطرح است،در واقع مشارب فکری آمیخته شدهاز دانش اسلامی با مکتبهای پیش از اسلام است،44معتقد است یک مطلب اگر بازبانهای مختلف هم بیان شود،باز همان مطلب است."