چکیده:
مهاجران ترک با ترک سرزمینهای مادری و ورود به مناطق دیگر، تحت تاثیر ادیان و فرهنگهای مختلف قرار گرفتند. شمنیسم از اعتقادات اولیه ترکان بود که قرنها در بین آنان رواج داشت . هرچند ترکان با پذیرش اسلام ، توانستند به تدریج بر جهان اسلام حاکمیت یابند، اما آثار عقاید پیشین آنان را می توان در دورٔه اسلامی نیز پی گرفت . در این مقاله ، باورهای مذهبی ترکان قبل از اسلام و راههای انتشار این دین در بین آنان بررسی می شود.
خلاصه ماشینی:
بیشتر این منابع و تحقیقات دربارٔە چگونگی ورود ترکان به عالم اسلام نیز مطالبی دارند، اما نرشخی در تاریخ بخارا، اطلاعات مفید و مبسوطی در این باره ارائه می دهد.
علاوه بر شمنیسم ، ادیان دیگری چون مسیحیت ، یهودیت و مانویت در بین ترکان رواج داشت ؛ اما از آنجا که شمنیسم دین باستانی ترکان بوده و پیروان بسیاری داشته از اهمیت خاصی برخوردار است ؛ از طرفی تحقیقات کمتری به زبان فارسی در این باره وجود دارد.
در این مقاله با اشاره به وجود ادیان مختلف در بین ترکان ، اعتقادات ترکان شمنیست مورد بررسی قرار گرفته است ، چگونگی ورود اسلام به سرزمین ترکان و گسترش آن از دیگر مسائلی است که مطرح می شود.
مذاهب اهل سنت چون حنفی و شافعی همچنین گرایشهای شیعه اسماعیلیه و امامیه در ماوراء النهر رواج داشت ؛ اما اسلام صوفیانه مهمترین جلوه مذهبی در بین ترکان بود که سبب تشکیل فرقه های مختلف تصوف چون کبرویه و یسویه شد.
1 با وجود خاستگاه مشترک ترکان که برخی از منابع اسلامی به آن اشاره کرده اند، آنان در تداوم حیات پر فراز و نشیب خود سرزمینهای وسیعی را زیر پا گذاشتند و با مذاهب مختلف آشنا شدند.
شمنیسم از باورهای اولیه ترکان بوده که اکثر منابع به رواج این مذهب در میان مردم ماوراء النهر در دوره پیش از اسلام اشاره کرده اند.
ابن فضلان نیز در سفرنامه با اشاره به رواج این مذهب در بین ترکان ، آداب و رسوم آنان را شرح داده است (٨٠).