چکیده:
در اوایل سده دهم هجری/ شانزدهم میلادی، سلطان محمد شیبانی (د916ق/ 1510م) خان سمرقند، پایتخت تیموریان را تصرف و حکومت شیبانیان را پایه گذاری کرد. بزودی رقیب تیمور او، بابر (د936ق/ 1530م) مجبور شد آسیای میانه را ترک گویند تا امپراتوری گورکانیانرا در هند تاسیس کند. مقاله حاضر به بررسی مناسبات شیبانیان و گورکانیان هند می پردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که به رغم خصومت اولیه، واقعیات حاکم بر منطقه بویژه قدرت ایران عصر صفویه از یک سو از سوی دیگر نیازهای گورکانیان هند و شیبانیان به گسترش مناسبات بازرگانی دوجانبه، موجب آن شد که با تجدید نظر در سیاست های خود، به برقراری روابطی حسنه مبادرت ورزند. وجود عناصر فرهنگ و تمدن اسلامی نیز راه بهبود این مناسبات را هموار می کرد.
خلاصه ماشینی:
یافته های این پژوهش نشان میدهد که به رغم خصومت اولیه ، واقعیات حاکم بر منطقه به ویژه قدرت ایران عصر صفویه از یـک سـوو از سـوی دیگـر نیازهای گورکانیان هندو شیبانیان به گسترش مناسـبات بازرگـانی دوجانبـه ، موجب آن شد که با تجدید نظر در سیاست هـای خـود، بـه برقـراری روابطـی حسنه مبادرت ورزند.
ازدواج سلطان محمد شیبانی با شاهزاده خانم های تیموری ضمن گسترش رابطه با تیموریان ٣ این فرصت را برای او فراهم آورده بود که با توسل به انتساب به تیموریان ، مدعی میراث و تصرف قلمرو آنان شود.
بـه هـر روی برقراری مناسبات سیاسی برای طرفین به یک ضرورت تبدیل شد، به ویـژه آن کـه از ٩٧٨ ق /١٥٧٠م عبدالله خان شیبانی و اکبر شاه گورکانی ٦ به سبب مجاورت قلمروشان همسایه شده شده بودند.
١ در توسعه روابط شیبانیان و گورکانیان هند که به دوران قدرت گیری عبدالله خـان شـیبانی در حکومت پدرو نیز دوران پادشاهی خود او رخ داد، عواملی مانند ضدیت بـا صـفویه در کنـار لزوم تقویت توان اقتصادی نقش مهمی داشت به ویژه آن که قـرار داشـتن بخـش مهمـی از راه - ابریشم در قلمرو صفویان ، خطری بالفعل برای منافع تجـاری شـیبانیان شـده بـود(نـک دنبالـه مقاله ).
آنچه بیش از هر چیز میتوانست در مناسبات گورکانیان هند با ماوراءالنهر مؤثرواقع شـود، روابط خصمانه بین شیبانیان و صفویان بود که به قطع راه های تجاری ماوراءالنهربا ایران منجـر شده بود.
با وجود این ، تجارت به عنوان منبع تولید ثروت و قدرت بـرای گورکانیان هند و شیبانیان اهمیت خود را حفظ کرد.