چکیده:
در این پژوهش ،عناصر داستان های مقامات حریری و حمیدی از جهات مختلف بررسی شده است، مقامات حریری و حمیدی از جمله کتب نثر فنی و متکلف عربی و فارسی است که در داستان های آن به ویژگی هایی نظیر روایتگری و قصه پردازی،راوی،موضوع خاص و اوصاف زبانی می توان دست یافت.روایات مقامات حریری و حمیدی از نظر روایتگری با قصه و داستان های سنتی مشترک هستند و عناصر مختلف داستانی را می توان در آنها بررسی نمود که مواردی مانند موضوع،شخصیت،راوی،کنش و بنمایه های داستانی، زمان، مکان، حجم و نوع بیان روایی مقامه ها از آن زمره اند. البته خصوصیاتی چون محکم نبودن روابط علت و معلولی میان رویدادها، مطلق گرایی،ارائه نتایج اخلاقی،تغییر ناپذیری شخصیت ها،کیفیت روایت و...را می توان به این موارد افزود. این دو اثر از نظر نوع داستانی در زمرهداستان های واقعی و اخلاقی قرار می گیرند که شیوهنویسندگی آنها بر سایر اجزا مرجح است.بیان داستانی این مقامه ها هم جدی و هم طنزآلود است.در مقامات حریری شخصیت اصلی ابوزید سروجی و در مقامات حمیدی شخصیت اصلی فرد ناشناس است. راوی درون داستانی حریری حارث بن همام است، اما راوی برون داستانی در این اثر وجود ندارد.راوی درون داستانی و برون داستانی در مقامات حمیدی فرد ناشناسی است.کنش داستانی و بنمایه های مشترکی در سراسر مقامه های این دو اثر دیده می شود که بر اساس الگوی پراپ نشان داده شده است.الگوی اصلی زنجیرهبنمایه های داستان های مقامات بر اساس نظر پراپ در این فرمول دیده می شود: α ŋ3 A8 a a5 B1 B7↑ D2 D5 E2 EVI K1 K2 K3 Q Wº< زمان در مقامات حریری نامعلوم ولی در مقامات حمیدی با کلماتی کلی بیان شده است.مکان های مشترکی در هر دو اثر ذکر شده است که داستان ها در آنجا شکل گرفته اند.مقالهحاضر علاوه بر مقدمه سه بخش اصلی دارد:1- مشخصه های کلی داستان ها،2- نگرشی به ساختار و بنمایه های زنجیره ای داستان ها،3- بررسی برجسته ترین عناصر داستانی دو اثر.
In this comparative study، the elements of the stories of Hamidi and Hariri Maqamat were investigated from different directions. Hamidi and Hariri Maqamat are of those types of Arabic and Persian prose related to mannerism in which features such as the narrative، story writing، the narrator، theme، and linguistic features can be found. Hamidi and Hariri Maqamat were the same as traditional stories due to their narrations. Thus different elements of a story such as theme، character، narrator، act، motif، time، setting، size and type of narrative expression could be investigated in them. However، the absence of strong features such as cause and effect relationships between events، absolutism، producing moral results، immutability of the characters، quality of the narrative، etc could be added. These two works were considered as real and moral stories in which writing method was more significant than the other elements. The expression in these stories was both serious and ironic. The main character in Hariri stories was Abo zeyd and in Hamidi stories was an unknown person. The homodiegetic narrator in Hamidi maqamat was Hares-Ibn-Hamam but there was no heterodiegetic narrator while in Hamidi Maqamat، both homodiegetic and heterodiegetic narrators were anonymous. There were common Act of speech and motif in both works which were presented in the following line based on Propp’s pattern.
α ŋ3 A8 a a5 B1 B7↑ D2 D5 E2 EVI K1 K2 K3 Q Wº<
Time in Hariri’s was unknown، while in Hamidi’s it was generally expressed. Common settings wherein the stories took place mentioned in both of them.In addition to the introduction، the present study had three parts which are as follows:
The main features of the stories
A look at the structure and chain motif of the stories
Studying the most significant elements of these two stories0
خلاصه ماشینی:
"3 برای بررسی عناصر داستانهای مقامات حریری و حمیدی در این مقاله علاوه بر بیان مختصات کلی خود اثر،عناصر سازندۀ داستانها از وجوه مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است،یعنی ضمن بیان نوع داستان و طرز بیان و حجم آنها به عناصر اصلی سازندۀ داستانها نیز پرداخته شده است،عناصری چون شخصیت،راوی،موضوع،کنش و بنمیاههای مشترک،زمان و مکان و....
خلاصۀ کنش این مقامه با فرمول زیر نشان داده میشود: 6 E<0^W Q 3 n 1 B a حمیدی:نبودن باران و خشکسالی(وضعیت آغازین) a +سفر کردن راوی درون داستانی به سمرقند برای رهایی از خشکسالی a +رسیدن راوی درونداستانی به هنگامه و جمعی 1 B +دیدن پیری-شخیت اصلی مقامه-که با مذمت اهل سمرقند قصد کدیه دارد Q +جوانی که پیر بخشش میکند و این سبب جلب عطاهای دیگران میشود 0^W +ناپدید شدن پیر و نیافتن راوی او را(حمیدی،1372:173) خلاصۀ کنش این مقامه با فرمول زیر نشان داده میشود: <0^W Q 1 B a a تمام مقامهها از این طریق قابل بررسی است و به زنجیرۀ روایی غالبا یکسانی در آنها میتوان رسید.
5-بررسی برجستهترین عناصر داستانی در دو اثر در داستانهای مقامات حریری و حمیدی عناصر قصه و داستان نیز قابل بررسی و مطالعه است که با توجه به محدودیت صفحات مقاله،از میان آنها به موضوع،شخصیت،راوی،زمان و مکان داستانها اشاره میشود: 5-1-موضوع مقامهها علاوه بر خصوصیات نثر و کاربرد صنایع بدیعی از موضوعات متنوعی برخوردارند که برای خواننده و مخاطب قابل توجه است.
5-3-1-راوی درونداستانی راوی درونداستانی تمام روایات در مقامات حریری حارث بن همام است که خود از شخصیتهای داستانی نیز محسوب میشود،او مانند دانای کل بر تمام حوادث داستانها نظارت دارد و در اغلب مقامهها با ابو زید سروجی که شخصیت اصلی مقامههاست روبرو میشود و ماجرای داستان و مقامه را پیش میبرد."