چکیده:
تقسیم جهاد مشروع به دو قسم «جهاد دفاعی» و «جهاد ابتدایی» در دانش فقه معروف
است؛ همچنین معروف، مشروط بودن وجوب جهاد ابتدایی به حضور معصوم است . در
زمان غیبت معصوم علیه السلام برای این نوع جهاد، موضوعی نیست و فقیهانی که این شرط را
نپذیرفته اند، اندک اند. نوشتار پیش رو به آن دسته از ادله قرآنی و روایی که امکان
تمسک بدان در این مقام وجود دارد، پرداخته، به خصوص از گستره دلالت آیات بر جهاد
ابتدایی سخن به میان آورده است.
برآیند این پژوهش این است که نه تنها آیات بر وجوب جهاد ابتدایی و مشروع یت آن
دلالتی ندارد، بلکه دراین میان آیاتی هست که مشروعیت جهاد ابتدایی را نفی می کند.
خلاصه ماشینی:
به این تقریب که مدلول این آیه، قتل کافر است؛ هرچند بدون جنگیدن باشد؛ مثلا کشتن او درحالیکه در خواب بهسر میبرد، ولی در آیه برای مطلق کافران اطلاقی وجود ندارد، بلکه مرجع ضمیر درخصوص کافرانی است که در آیه پیش از آنها سخن بهمیان آمده است و آنان کسانیاند که متصدی جنگیدن با مسلماناناند و آیه مذکور برخی از اوصاف دیگر آنان را نیز برشمرده است و آن اخراج مسلمانان از منزلگاه و مقر خود و اقدام آنان به فتنهای است که به شکنجه مسلمانان برای ترک اسلام تفسیر شده است؛ مانند شکنجه یاسر و سمیه پدر و مادر عمار.
بر استدلال به آیات پیشگفته، اشکالی بدینشرح وارد شده است: اول، مأمور به در آیه، مقاتله فی سبیلالله است؛ پس ناگزیر از احراز «فی سبیلالله»بودن هستیم و اثبات مشروعیت جنگ با شک در مطلوبیت امکانپذیر نیست؛ پس اگر جهاد ابتدایی بهدلیل دیگر مشروع شود، مانند این آیه دال بر وجوب است؛ زیرا قتال در این فرض جهاد فی سبیلالله است.
آیه از ابتدا بر مشروعیت جهاد ابتدایی دلالت ندارد و وجه آن این است که آنچه بهواسطه جهاد و جنگ ممکن است، اکراه بر اسلام میباشد و درمورد «اسلام اکراهی» اگرچه دلیل بر خلاف آن نیست، ولی دستکم جزء مسائلی نیست که مطلوبیت و وجوب ایجاد آن روشن باشد؛ همچنانکه نمیتوان با آیاتی همچون «وأنفقوا فی سبیلالله» (بقره: 195) و...