چکیده:
امروزه برنامه ریزی دانشگاهی با توجه به پیچیدگی موقعیت های دانشگاهی با بحران مواجه است؛ بطوریکه رویکرد خطی در برنامه ریزی دانشگاهی نمی تواند به درک و اصلاح سیستم های دانشگاهی کمک کند. رویکرد اقتباس از کشورهای صنعتی پیشرفته، بر اساس شاخص های از قبل تعریف شده و برخاسته از موقعیت های خاص آنها، سبب به حاشیه رانده شدن وضعیت خاص و بی همتای دانشگاه ها در غالب کشورهای «در حال توسعه» شده است. آنچه اهمیت می یابد تفکر برنامه ریزی توسعه دانشگاهی در این کشورها است که پویایی ارتباط گذشته، حال و آینده موقعیت های دانشگاهی را مورد توجه قرار می دهد: اگر تا دهه 80 میلادی مفهوم «برنامه ریزی استراتژیک» در حوزه آموزش عالی استفاده متداول داشت (مفهومی که از بخش صنعت وارد آن شده بود) اینک بر بعد خلاق تفکر برنامه ریزی در سیستم های دانشگاهی تاکید می گردد .در نوشتار حاضر، با تامل بر پیچیدگی سیستم های دانشگاهی و نقد رویکرد خطی برنامه ریزی در آموزش عالی و دانشگاه ها، برنامه ریزی توسعه دانشگاهی به مثابه تفکر، خلاقیت در حوزه میان رشته ای بررسی می گردد.
خلاصه ماشینی:
"چنین برداشتی را میتوان به صورت زیر نشان داد: (به تصویر صفحه مراجعه شود)بر این اساس،مدیران دانشگاهی اهدافی را مطلوب فرض میکنند(بدون اینکه بیان آنها،ریشه در واقعیتهای خاص دانشگاه مدنظر داشته باشد)و آنها را به برنامهریزان محول میکنند.
به این ترتیب،جدایی نظر(تصمیمات مدیران دانشگاهها)با واقعیتها(آنچه در گذشتهو وضع موجود دانشگاه به صورت آشکار و پنهان وجود دارد)،همچنان تداوم مییابد که اتلافمنابع و انگیزههای انسانی و به حاشیه رفتن تفکر برنامهریزی بخشی از نتایج چنین وضعیتی است.
دو مثال دربارۀ این نوع از برنامهریزی ذکر میکنیم:تصمیمی که معلم درکلاس خود برای وضعیت آموزش یا پژوهشی جدید اتخاذ میکند(که قبلا نمیتوانست آن تصمیمرا در نظر داشته باشد،زیرا وضعیت جدید شکل نگرفته بود)؛رئیس دانشگاهی که به تغییرات درانگیزههای اعضای هیئت علمی و کارکنان دانشگاه توجه دارد و برحسب آن تغییرات،تصمیماتبرنامهریزیهای جدید آنی اتخاذ میکنند.
با توجه به آنچه آمد و با الهام از میشل گوده )5991 tedoG( میتوان برنامهریزی توسعۀ دانشگاهیرا به صورت زیر تعریف کرد:فرایندی گذشتهنگر،حالفهم،پیشنگر،هنجاری و واکنشی براساسپسخوراندۀ کنشگر و کنشزا با توجه به زمینۀ کلی دانشگاه و محیط پیرامونی آن،چنین فرایندیچه ویژگیهایی دارد؟ -فرایند برنامهریزی توسعۀ دانشگاهی،تحولی است؛یعنی در عین حال که مراحلی را به صورتمستمر در بر دارد،آنها را در بطن تغییرات زمینهای بررسی میکند؛یعنی اگر به وضعیت گذشته وموجود دانشگاه(اولین مرحله)برای ساخت رسالتها،و اهداف(مرحلۀ بعدی)توجه کند،تلاشدارد تا به تغییرات به وجود آمده در آنها و دلایل این تغییرات شناخت حاصل کند."