چکیده:
حدود 90 درصد از بلایای طبیعی که در جهان رخ می دهند در ارتباط با عوامل اقلیمی است و در میان آن ها، طوفان ها بعد از سیل، حدود 30 درصد از سهم این بلایا را به خود اختصاص می دهد. این پدیده یکی از مخاطره آمیزترین بلایای طبیعی است که منشا اقلیمی داشته و همه ساله خسارات مالی و جانی جبران ناپذیری را تحمل می نماید. منطقه سیستان یکی از مناطق طوفان خیز است که در جنوب - شرق ایران و در شمال استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. به منظور بررسی آماری طوفان های با سرعت مساوی و بیشتر از 24 ms (پایه طوفان در مقیاس بیوفورت) و پیش بینی احتمال وقوع طوفان های شدید به روش تجزیه و تحلیل سری های جزیی (Partial series)، از داده های بادسنجی ایستگاه سینوپتیک زابل طی یک دوره آماری 30 ساله (1388-1359) استفاده گردید. صحت و همگنی داده ها با استفاده از آزمون دنباله ها (RunTest) تایید شد. از میان داده های ثبت شده در طول دوره آماری، 162 روز طوفانی مشاهده شد. بیشترین روزهای طوفانی مربوط به سال 1362 با 64 روز طوفانی است. در کل سه مورد از طوفان ها، دارای سرعت بیشینه (144km/h) 40 m/s بوده که بیانگر شدت طوفان ها در منطقه سیستان می باشد. فصل تابستان و تیرماه از بیش ترین و فصل زمستان و دی ماه از کمترین روزهای طوفانی فصلی و ماهانه برخوردار بودند. ترسیم گلطوفان سالانه و فصلی به کمک نرم افزار WRPLOT نشان داد جهت طوفان های چیره منطقه، شمال شمال غربی (NNW)، شمال (N) و شمال غربی (NW) می باشد. نتایج، احتمال وقوع شدیدترین طوفان های سیستان را در دوره های بازگشت مختلف پیش بینی می کند. احتمال وقوع بالاترین سرعت طوفان در یک دوره بازگشت صدساله در سیستان، تا (151kM/H) 42 m/s پیش بینی می شود. بنابراین، در برنامه ریزی های محیطی و ایمن سازی سازه ها بایستی وقوع این مخاطره طبیعی را مدنظر قرار داد تا در صورت وقوع، خسارات وارده به حداقل ممکن کاهش یابد.
خلاصه ماشینی:
"مطالعات جغرافیایی مناطق خشک سال اول،شماره دوم،زمستان 1389 دریافت مقاله:89/9/28 تأیید نهایی:90/2/4 صص 105-93 تحلیل آماری و پیشبینی احتمال وقوع طوفانهای شدید با استفاده از روشتجزیه و تحلیل سریهای جزئی(مطالعه موردی:منطقه سیستان) تقی طاوسی*،استادیار گروه جغرافیای طبیعی،دانشکده جغرافیا و برنامهریزی محیطی،دانشگاه سیستان و بلوچستان کوهزاد رئیسپور،دانشجوی دکترای اقلیمشناسی،دانشکده جغرافیا و برنامهریزی محیطی،دانشگاه سیستان و بلوچستان کیده {IBحدوده 90 درصد از بلایای طبیعی که در جهان رخ میدهند در ارتباط با عوامل اقلیمی است و درمیان آنها،طوفانها بعد از سیل،حدوده 30 درصد از سهم این بلایا را به خود اختصاص میدهد.
به منظور بررسی آماریطوفانهای با سرعت مساوی و بیشتر از 24 m/s (پایه طوفان در مقیاس بیوفورت)و پیشبینی احتمالوقوع طوفانای شدید به روش تجزیه و تحلیل سریهای جزئی (Partial series) ،از دادههایبادسنجی ایستگاه سینوپتیک زابل طی یک دوره آماری 30 ساله(1388-1359)استفاده گردید.
در این تحقیق به روش تجزیه و تحلیلسریهای جزئی،ابتدا طوفانهای بالاتر از یک سرعت پایه،انتخاب گردیده و بدون توجه به سالی که در آناتفاق افتادهاند ردیف شده و از رابطه ویبول احتمال وقوع آنها محاسبه گردید؛سپس در بررسی طوفانهایشدید با دوره بازگشت معین و با استفاده از سالهای آماری مشخص(1388-1359)،طوفان پایه (Wo) بهنحوی انتخاب گردید که سالانه بهطور میانگین بین 3 تا 5 بار طوفانهای شدیدتر از آن اتفاق افتاده باشد.
نتایج حاصل از پیشبینی احتمال وقوع طوفانهای با سرعت بالا از سرعت مبنا (24 m/s) ،که به روش تجزیه و تحلیل سریهای جزئی (Partial series) در دورههای بازگشت مختلف انجامگرفته(جدول 3)،نشان داده است با احتمال نزدیک به 100 درصد در دوره بازگشت 1 ساله طوفانی با سرعت 28/27 m/s به وقوع بپیوندد."