چکیده:
دانشگاه، نماد آموزش عالی کشور، نهادی اثرگذار در فرهنگ جامعه است و از اینرو، موضوع فرهنگ در سازمان دانشگاه، اهمیتی دوچندان مییابد. نزدیک به چهار دهه است که دانشمندان خارجی، درباره ابعاد متعدد «فرهنگ دانشگاهی» از وجوه گوناگون کاوش کردهاند؛ در حالی که عمر این مقوله در آثار داخلی، حدودا به یک دهه میرسد. این قبیل مطالعات اندک نیز به شدت از فقدان ادبیات نظری منسجم رنج میبرد. از اینرو، لازم است تا در گام نخست، مطالعات خارجی این عرصه به خوبی واکاوی شود تا مبنای نظری اتکاپذیری برای آثار داخلی، فراهم و زمینه برای نظریهپردازی در آن مهیا شود. مقاله حاضر، با این هدف، آثار خارجی و مطالعات اندک داخلی این عرصه را مرور کرده است و با استفاده از روش گونهشناسی به مثابه روشی مبنایی در نظریهپردازی، آنها را از دو جهت طبقهبندی میکند: 1- بر اساس موضوع مطالعه، در هفتگونه (گونهشناسی موضوعی)، و 2- بر اساس پیشفرضهای نظری نسبت به مقوله فرهنگ در دانشگاه در سهگونه انسجام، تمایز و تقطیع (گونهشناسی فرانظری). ثمره این واکاوی نظری و گونهشناسی، کشف هر چه بهتر ابعاد متعدد و متقاطع فرهنگ دانشگاهی است که به عرضه «چارچوبی راهنما و مفهومی» برای پژوهشگران و مدیران دانشگاهی میانجامد. فرهنگ رشتهای، خردهفرهنگهای دانشجویان، مطالعات تطبیقی، مطالعات تغییر فرهنگی، تقابل خردهفرهنگ اداری با خردهفرهنگ حرفهای دانشگاه، تأثیر پارادایمهای پژوهش در فرهنگ استادان و سایر تمایزات فرهنگی ایشان از دو دیدگاه تمایز و تقطیع، و نیز بررسی تأثیر خلقیات ملی بر فرهنگ آموزشعالی کشور از جمله خلأهای پژوهشی مهم این عرصه برای مطالعات داخلی است.
خلاصه ماشینی:
"فرهنگ رشتهای خرده فرهنگهای دانشجویان،مطالعات تطبیقی،مطالعات تغییر فرهنگی،تقابل خرده فرهنگ اداری با خرده فرهنگ حرفهای دانشگاه،تأثیر پارادایمهای پژوهش در فرهنگ استادان و سایر تمایزات فرهنگی ایشان از دو دیدگاه تمایز و تقطیع،و نیز بررسی تأثیر خلقیات ملی بر فرهنگ آموزش عالی کشور از جمله خلأهای پژوهشی مهم این عرصه برای مطالعات داخلی است.
براساس این،سؤالات اصلی این نوشتار بدین شرحاند:1-رویکردهای اصلی مطالعات فرهنگی در آموزش عالی کدام است؟2-گونهشناسی این مطالعات با توجه به پیش فرضهای نظری متفاوت آنها نسبت به فرهنگ دانشگاه،در قالبی فرانظری به چه صورت است؟3-خلأهای پژوهشی و ملاحظات انتقادی در این مطالعات کدام است؟و 4-چارچوب مفهومی مناسب برای کشف ابعاد پیچیده فرهنگ در دانشگاه چیست؟ از آنجا که سازمان دانشگاه،سازمان پیچیدهای است-که«فضاهای فرهنگی متقاطع و متعددی»12در شکلگیری فرهنگ آن نقش دارند (Smerek,2010) -به تصویر کشیدن این فضاهای متعدد و متقاطع،که در خلال پاسخگویی به سؤالات فوق دنبال میشود- میتواند نقش مؤثری در ارتقای فهم ما از مقوله فرهنگ در دانشگاه ایفا نماید.
در ادامه،هر یک از اجزای این چارچوب-به غیر از فرهنگ ملی و سه مؤلفه جنسیت و قومیت و مذهب که به سادگی قابل مدیریت نیستند و نمیتوان از دیدگاه مدیریتی چندان به آنها پرداخت-به طور مختصر توضیح داده میشوند: *فرهنگ نظام آموزش عالی کشور:این مؤلفه در بخش گونهشناسی،نخست به عنوان یکی از گونههای مطالعه در آثار و به مثابه یکی از مؤلفههای نهادی اجتماعی اثرگذار در فرهنگ دانشگاهی و با اشاره به مطالعات فاضلی(1382)،طائفی(1378)و زیبا کلام(1389)امین اسماعیلی(1381)شرح داده شد که از طرح دوباره آنها در اینجا پرهیز میشود.
D. (1997), Alternative inquiry paradigms, faculty cultures, and the definition of academic lives, Journal of Higher Education, Vol. 68, No. 6, Pp. 679-705."