خلاصه ماشینی:
"بنابراین دلایل و الگوهای سنتی شهرنشینی در تمدن ایران نیز در توسعه شهرنشینی نقش داشته است که ما در این تحقیق عوامل اصلی که در دو مرحله اقتصاد زیر سلطه و اقتصاد وابسته بر رشد شهرنشینی تأثیر داشته است اشاره میکنیم: از جمله محرکهای اصلی که به جهش شهرهای قدیمی و ظهور شهرهای جدید بر پایه صنعت استخراجی و پارهای از عوامل دیگر در اولین نیمه قرن بیستم منجر گردیده است میتوان از:ظاهر شدن شهرنشینی همراه با کوشش استعمارزدایی اقتصادی و ادغام اقتصاد نفت در اقتصاد ملی،منافع دو نظام سلطهگر بر اقتصاد ایران،یعنی انگلیس و روسیه تزاری که از ایران به عنوان یک بازار مصرفی جهت کالاهای صنعتی نوپای خود استفاده میکردند نام برد.
ملاحظه میشود که ماهیت شهرنشینی با آنچه که شهرنشینی نشأت گرفته از صنعت است تفاوت اساسی دارد که به چند خصلت جداناپذیر از صنعتی شدن ایران اشاره میکنیم: پیشبینی در این زمینه مشکل است چراکه نمیتوان بر مبنای ملاکهای تاریخی توسعه و صنعتی شدن به شیوۀ اروپا تکیه داشت به لحاظ آنکه انقلاب صنعتی همراه با جهش تولید کشاورزی و همچنین به کارگیری منابع و ثروتهای کشورهای آن سوی دریاها همراه بوده است،به طریقی که توانست همه مواد لازم را برای جمعیت در حال گسترش شهرهای خود تأمین کند در حالی که در کشورهای جهان سوم-و از جمله ایران-رشدی که از طریق افزایش تولید کشاورزی حاصل میشود به لحاظ افزایش بیرویه جمعیت جذب میگردد به طوری که تأمین نیازمندیهای آذوقهای و سایر نیازمندیهای خدماتی شهرها نظیر آب و برق و مسکن از معضلات بسیار پیچیده شهرنشینی در ایران است سرمایههایی که برای توسعه اقتصادی و صنعتی شدن کشور باید سرمایهگذاری شود صرف خرید مایحتاج اولیه جمعیت در حال افزایش هزینه میگردد و درواقع خدمات و تأسیساتی لازم شهری خیلی مهمتر و پرهزینهتر از قبل است."