چکیده:
در قرآن، ماده «دین» و مشتقات آن 101 بار و در سه معنا به کار رفته است: آیین و شریعت، جزا و پاداش، بدهی و قرض. معنای نخست زمانی است که این ماده به هیئت «دین» درآمده است و در معنای دوم بر وزن اسم مفعول «مدین» و ترکیب مضاف و مضاف الیه «یوم الدین» (روز جزا و قیامت) آمده است و معنای سوم هنگامی است که به صورت «دین» می آید. در این میان در چهار آیه (ذاریات/ 6 ؛ انفطار/ 9؛ تین/ 7؛ ماعون/ 1) که در آنها واژه «دین» به کار رفته است، بیشتر مترجمان و مفسران، بر خلاف سایر موارد کاربرد این واژه، آن را به معنایی غیر از «آیین و شریعت» دانسته اند. اما بررسی دقیق این آیات و فهم سباقی و سیاقی آنها ثابت می کند که در این موارد به ویژه در سه آیه اخیر نیز همانند دیگر موارد استعمال واژه «دین» در قرآن، به همان معنای آیین و شریعت و خصوص دین اسلام است و در سوره ذاریات این معنا برتری دارد.
خلاصه ماشینی:
"در سورة انفطار نیز همانند مورد قبلی پس از آیة مزبور، تعبیر «یوم الدین» آمده است و سه بار تکرار شده است: ( یصلونها یوم الدین٭ وما هم عنها بغائبین٭ وما أدراک ما یوم الدین٭ ثم ما أدراک ما یوم الدین( (انفطار/ 15ـ 18)، از اینرو، نمیتوان گفت که در آیة نهم «دین» به معنای روز قیامت (یوم الدین) است، هرچند جمعی مترجمان آن را چنین معنا کردهاند (الهی قمشهای، شعرانی، فولادوند، فیضالاسلام، مشکینی، مکارم شیرازی، بهرامپور) و عدة کمی از مفسران نیز بر این باورند (مغنیه، 1424: 7/531؛ فضلالله، 1419: 24/116) که البته دلیلی برای این نظریه ارائه نکردهاند.
ب) پس از آیة نهم سخن دربارة ثبت و ضبط اعمال است: ( وإن علیکم لحافظین( که در نگاه نخست با مسئلة تکذیب جزا هماهنگ به نظر میرسد، چون در ظاهر پس از اشاره به تکذیب جزا بلافاصله تأکید میکند که اعمالتان ثبت میشود و این یعنی حفظ اعمال برای جزای روز قیامت؛ اما اگر خبر دادن از نگهبانان موکل بر انسانها را برای حفظ اعمالشان، تهدید نسبت به تکذیب دین الهی بدانیم؛ به این معنا که شما که دین را تکذیب میکنید، بدانید که مأموران الهی این عمل مکذبانة شما را ثبت و ضبط میکنند و در روزی که فجار به جهنم وارد میشوند شما نیز در زمرة آنان قرار خواهید گرفت، در این صورت ارتباط و هماهنگی بین آیات سوره بهتر برقرار میشود، زیرا آیة نهم محفوف به دو هشدار و تهدید خواهد بود: مقدمة سوره هشدار است به اینکه در قیامت از همة کارهایتان آگاه خواهید شد و پس از اشاره به تکذیب مغرورانة دین خدا هشدار میدهد که این تکذیب شما ثبت و ضبط میشود و در واقع از این عملتان و سرانجام آن نیز در همان ظرف قیامت باخبر خواهید شد که البته دیگر سودی برایتان نخواهد داشت و به آتش الهی خواهید سوخت."