چکیده:
شاعران پارسی گوی پس از برکت یافتن سرزمین ایران با قدوم تمدن اسلامی، آن را با جان و دل پذیرفتند و به شعر فارسی رنگ و بویی الهی و معنوی بخشیدند. آنان افزون بر آمیختن شعر فارسی به ارزش های اسلامی، مدیحه های خود را به ثنای باری تعالی و مدح ستایش پیشوایان دینی، به ویژه پیامبر اسلام (ص)، آراستند. از جمله موضوعاتی که زمینه مدح پیامبر را در شعر فارسی فراهم آ ورد، سفر آسمانی آن حضرت از مسجد الحرام به مسجد الاقصی بود که «معراجیه» نامیده شد. هدف این نوشتار، بیان نمایی کلی از مفهوم معراج و بررسی مستندات مهم آن در شعر فارسی، به ویژه دوره مغول و تیموریان است.
خلاصه ماشینی:
"(طباطبایی 1417 ق،ج 19:31) اشعار مستند دوم {Sبر عزم قاب قوسین اندر دمی لطیف#چون تیر بر گذشته ز افلاک چنبریS}(جاجرمی 1337:19) {Sچون گذشت احمد ز سدره و مرصدش#وز مقام جبرییل و از حدشS}(مولوی 3801/4/1367) {Sچون بساط قرب او از قاب قوسین افگنند#رایت اقبال او بر اوج او ادنی زنند#خواجۀ بارگاه کونین اوست#سالک راه قاب قوسین اوستS}(عراقی 1374:341) {Sچنان گرم در تیه قدرت براند#که بر سدره جبریل از او باز ماندS}(سعدی 1369:204) {Sبر خلوتت گواهی اسری بعبده#بر قربتت دنی فتدلی دلیل ما#زانجا گذشتهای که فرو ماند جبرییل#در پیش همت تو نشد سدره منتها#سدره شد منتهای سیر ملک#مصطفی شد برون ز هفت فلک#محرم رازهای ما اوحی#کس نیامد مگر رسول خداS}(همام تبریزی 1370:234) {Sبرو اندر پی خواجه به اسرا#تفرج کن همه آیات کبری#گذاری کن ز کاف گنج کونین#نشین در قاب قرب قاب قوسینS}(شبستری 1368:74) {Sبراق جاه تو را جبرییل پر بسته#ز کارخانه و النجم اذا هوای به هواS}(دهلوی 1383:428) {Sای علم بر تختگاه عالم بالا زده#نوبت صبح دنی بر بام او ادنی زده#در دل شب بانگ سبحان الذی اسری زده#بر در قصر فاوحی کوس ما اوحی زدهS}(خواجوی کرمانی 1336:127) {Sآدم دم از گل نازده کو کوس ما اوحی زده#بر اوج او ادنی زده منجوق رایات دنیS}(همان:570) {Sابرویت بگشوده تیر قاب قوسین از کمان#غمزهات بنموده تیغ قم فانذر از کمین#رو به مولی کرده و گرد ولا بر آستان#ترک دنیا گفته و گنج دنی در آستینS}(همان:600) {Sبر ذروه دنی فتدلی کشیده سر#ایوان بارگاه معلای مصطفیS}(همان:625) {Sوانکه رغم دشمنان را ساخت از سیمین سپر#یک دو قوس اندر خور سدره به انگشت چو تیرS}(فریومدی 1344:101) {Sگشادشست تو از قرب قاب قوسین است#ز نوک ناوک تو ماه در خطر باشدS}(بخارایی 1353:4) {Sرهش را چو سدره نشد منتها#ملک لو دنوت بر او کرد ادا#به یک لحظه تا قاب قوسین شد#همه راه در چشم او عین شدS}(بخارایی 1353:411) {Sطاووس سدره را که به عرش است آشیان#زان شد امین وحی که گشتست رام توS}(جهان ملک خاتون 1374:6) {Sچو محراب جان قاب قوسین توست#همه فرض دل دیدن عین توست#بلبل گلستان او ادنی#چشم ما زاغ او قرین لقا#پایۀ اعلی که حق دادست از آن#قاب قوسین آنگه او ادنی نشانS}(شاه داعی شیرازی 1339:39،130 و 244) {Sچون شب اسری کشیسد سرمۀ ما زاغ#نقش سوی کی شود حجاب محمدS}(جامی 1362:11) {Sقرب او از مقام ثم دنی#قاب قوسین گشت او ادنیS}(هلالی جغتایی 1337:221) {Sمحمد کیست جان را قرة العین#کمان ابروی بزم قاب قوسینS}(همان:278) {Sچو ره بر چرخ اطلس منتهی گشت#روان از منتهای سدره بگذشتS}(همان:282) {Sمنزل او در سفر ذروۀ معراج قدس#محفل او شام وصل خلوت خاص دناS}(خیالی بخارایی 1352:7) مستند دیگری که در معراجیهها از آن بسیار استفاده شده،روایت مشهور«لودنوت»است."