چکیده:
در دستور سنتی زبان فارسی، ضمایر شخصی به دو دسته تقسیم می شوند، یک دسته ضمایر منفصل اند و دسته دیگر ضمایر متصل. در مقاله حاضر سعی شده است تا ضمایر متصل، یا پسوندی، به صورت نظامی متشکل از سه صیغگان تحلیل و بررسی شوند: صیغگان اول شامل پسوندهای غیر فعلی اند که اصولا به ستاک فعل وصل نمی شوند، صیغگان دوم شامل پسوندهای فعلی اند که فقط به ستاک فعل متصل می شوند، صیغگان سوم شامل پسوندهای فعلی و غیر فعلی اند که ممکن است به ستاک فعل وصل شوند و یا نشوند. در نوشته حاضر، نمودهای این صیغگان ها به صورت توزیعی در زبان فارسی معیار و محاوره مورد بررسی قرار می گیرند. در ضمن نگارنده همراه با شواهدی نشان می دهد که اصولا در زبان آلمانی ضمایر پسوندی وجود ندارد.
خلاصه ماشینی:
"این ضمایر براساس مقولات شخص و شمار و نیز به صورت مجزا در جدول زیر نشان داده میشوند: جدول شمارۀ یک(ضمایر شخصی در زبان فارسی): (به تصویر صفحه مراجعه شود) این تقسیمبندی از ضمایر منطقی به نظر نمیرسد،برای مثال تفکیک ضمایر پیوسته و شناسههای فعلی کاملا گویا نیست.
ممکن است پسوندهای فعلی به ستاک فعل(4-الف)،به صفت غیرمشتق(4-ب)یا صفت مفعولی(4-ج)،و نیز به پسوندهای ضمیری غیرفعلی(4-د)متصل شوند،تا هربار نشانگر ظرفیت اسمی )tnemugra فاعل در فعل باشند(4-الف)،یعنی برای آنکه رابطۀ عطف به فاعل را منعکس کنند،نقش فعل ربطی را به عهده بگیرند(ب،4-د یا4-ه)و یا ماضی نقلی را نشان دهند(4-ج).
(4)الف:آنها رفت-ند ب:خوب-ست ج:خورد-یم د:سرد-شان- ه:خوب- گزاره در جملات زبان فارسی،چنانچه ویژگی فعلی هم نداشته باشد،ممکن است همانند صورت فعلی خود،پسوند ضمیری فعلی بپذیرد،که این پسوند به یک اسم در نقش فاعل خود میپیوندد.
(5)الف:(من)دانشجو-م-(ج)(من)دانشجو هست-م ب:(او)دانشجو-ست-(د)(او)دانشجو است پسوندهای ضمیری مفعولی(پسوندهای غیرفعلی)از نظر صوری با وندهای ملکی یکسانند،و نوعا ممکن است نه تنها به شناسههای فعلی یا به ضمایر پسوندی فعلی(6-الف) افزوده شوند،بلکه به اسم(6-ب یا 6-ج)،به واژۀ خود(6-د)،به حرف اضافه(6-ه)،به صفت(6-و)و به آن دسته از اسمهایی،که در اصل معنای قیدی دارند،بپیوندند(6-ز).
nis?oznarF tsi uarF enies leknO)me(nieM است زن سوم شخص عمو اول شخص در زبان فارسی،ضمیر شخصی دوم شخص جمع به صورت خطاب محترمانه نیز به کار میرود،یعنی این ضمیر یک فرد واحد را نیز مورد خطاب قرار میدهد.
فعل تام در ترکیب با صورت مؤدبانه،با دوم شخص جمع صرف میشود: (9)شما این کار-انجام داد-ید جایگاه ضمیر مفعولی نسبت به فعل بدینگونه است:مفعولهایی که به صورت ضمیر نمود مییابند،همانند مفعولهایی که به صورت اسم ظاهر میشوند،قبل از فعل قرار میگیرند (10-الف)،در حالی که ضمایر متصل(غیرتکیهبر)بعد از فعل میآیند(10-ب)."