چکیده:
مقاله حاضر به بررسی برخی روایات دال بر تحریف قرآن میپردازد که متون حدیثی و
تفسیری کهن شیعه آنها را به ائمه علیهمالسلام نسبت دادهاند، اما شیخ طوسی نخستینبار در تفسیر
خود، در عین رد صریح اندیشه تحریف قرآن، برخی از این روایات را به عنوان توضیحی
تفسیری در فهم آیات قرآن بهکار گرفته است. نحوه استفاده شیخ طوسی از این روایات در
تفسیر التبیان سبب شده است که مفسران شیعه دنبالهروی وی مانند طبرسی، بعدها اغلب
این اخبار را در شمار روایات «اختلاف قرائت» منسوب به ائمه علیهمالسلام و در کنار قرائات سایر
قراء مشهور و شاذ ذکر کنند.
خلاصه ماشینی:
"نحوه استفاده شیخ طوسی از این روایات در تفسیر التبیان سبب شده است که مفسران شیعه دنبالهروی وی مانند طبرسی، بعدها اغلب این اخبار را در شمار روایات «اختلاف قرائت» منسوب به ائمه علیهمالسلام و در کنار قرائات سایر قراء مشهور و شاذ ذکر کنند.
علامه عسکری سپس با بررسی روایات اختلاف قرائت نقل شده در التبیان در ذیل آیه «صر ط الذین أنعمت علیهم» (18) ، نتیجه میگیرد که چون طوسی همهجا مصادر اختلاف قرائات را از اهل سنت ذکر میکند و تنها در یکجا با صیغه مجهول میگوید: «و روی ذلک عن أهل البیت»، لذا مراد وی در اینجا سیاری است که هم لحن شیخ طوسی در این عبارت بر ضعف او دلالت دارد و هم خود وی در کتب رجالیاش او را تضعیف کرده است.
این نشان میدهد در اینجا صرفا به نقل قرائت نظر داشته و درصدد بیان تفسیر آیه به نظر ائمه نبوده است؛ چه در آن صورت میتوانست همانجا که دیدگاه تفسیری ابن عباس را آورده، روایت منسوب به ائمه را نیز به عنوان مؤید این معنا ذکر کند.
(32) از قراین و شواهد فوق، مقایسه روش طوسی با دیگر محدثان و مفسران قبل و بعد او در برخورد با این روایات، و بهویژه به کارگیری تعابیری چون «وفی تفسیر اهل البیت کذا»، میتوان استنباط کرد که شیخ طوسی در تفسیر التبیان خود راهی برای زدودن روایات تحریف از حوزه تفسیر امامیه گشوده _______________________________ روایت امام صادق را با کمی تغییر، قرائت ابیبن کعب میداند: «من بین یدیه و رقیب من خلفه» همو از ابوحاتم نقل میکند که ابن عباس آیه را چنین خوانده است: «له معقبات من خلفه و رقیب من بین یدیه یحفظونه بأمرالله."