خلاصه ماشینی:
"مازندرانی شادروان مهدی پرتوی آملی مقدمتا بیفایده نیست اجمالی از جغرافیای تاریخی مازندران گفته آید تا دانسته شود این سرزمین چه مختصاتی دارد که زبان ساکنانش از غنای کافی برخوردار است و واژههای سره و خالص آن میتواند جای خالی لغات مهجور و بیگانه را پر کند و رفته رفته این مهمانان ناخوانده را از مرز و بوم ایران براند: کرانۀ جنوبی دریای خزر تا قبل از حملۀ مغول بر طبق مستندات تاریخی به نام «طبرستان»1یا«تبرستان»2و یا«تپورستان»3معروف و موسوم بود،چنانکه در سکههای پادشاهان ایران در قرون اول و دوم هجری که به فراوانی به دست آمده نام این سرمزین به خط پهلوی«تاپورستان»و نام قدیم آن«تپور»نقل شده است4.
مازندران با این تاریخچۀ روشن و مدون که فی الجمله ذکر شد از لحاظ زبان و لهجه«گویش»و آداب و عادات و سنن وجه خاصی دارد که به جهت صافی و دستنخوردگی نسبت به سایر لهجهها و گویشهای ایران کاملا متمایز میباشد،زیرا دیرتر در معرض هجوم و نفوذ اقوام بیگانه قرار گرفت و کمتر در آن دخل و تصرف شده است،بطوری که میتوان گفت به علت همین وضع طبیعی و شرایط اقلیمی هنوز بسیاری از آداب و رسوم و عقاید و پندارهای کهن در این سرزمین باقی مانده و از این بابت اگر فرهنگ عامیانۀ مازندران را یکی از اصیلترین و پرمایهترین رنگهای تودهای کشور بدانیم سخن به گزاف نرفته است و چنانچه این منبع عظیم فرهنگی به شیوۀ علمی مطالعه و جمعآوری شود،چه بسا نکات و دقایق مجهول فرهنگ ملی ما در شئون مختلفه روشن خواهد شد."