چکیده:
اضطرار، اجبار واکراه به عنوان سه عامل مخل قصد از ارکان اهلیت جزایی مطرح هستند که در بیان غالب حقوقدانان ذیل دو عنوان مورد بحث قرار میگیرد و اجبار و اکراه به عنوان یک عامل در کنار اضطرار مطرح میگردند. این نوع تفکیک مورد قبول مقننین پیش و پس از انقلاب اسلامی نیز قرار گرفته و در مواد قانونی مربوط، اجبار و اکراه مترادف فرض شده و دارای حکم و شرایط واحددانسته شده است. به نظر میرسد این سه عامل، هر یک دارای تعریف و شرایط متفاوت بوده و اجبار و اکراه دارای حکم یکسانی نیستند. اجبار محصول حالت فشار انسان یا غیر انسان است که در آن، مجبور فاقد اختیار و آزادی است. در صورتی که حالت فشار باعث فقدان اختیار و آزادی نشود، اگر فقدان رضا و طیب خاطر از عامل غیر انسان ناشی شود، اضطرار محقق میشود هرچند ممکن است اضطرار ریشة غیر مستقیم انسانی داشته باشد. ولی اگر فقدان رضا و طیب خاطر همراه با محدودیت آزادی و اختیار فرد نه در حد زوال و ناشی از عامل انسانی بود، اکراه محقق میگردد. بنابراین اجبار و اکراه دو نهاد متفاوتند که در عامل ایجاد کننده و میزان اختیار و آزادی با هم فرق داشته و قابل جمع تحت عنوان و حکم واحد نمیباشند.
Exigency ، coercion and duress are raised as three elements disturbing intention in the foundations of criminal capacity. Most experts in law study them under two separate titles ، i.e. coercion and duress as one and the same title، and exigency as a different one. This distinction has been recognized by legislators before and after the Islamic revolution . So in the relevant articles، coercion and duress have been considered synonyms having the same bearing and conditions. However، these three concepts seem to be different each having its own definition and conditions. Coercion is the outcome of pressurizing somebody by a human or non human agent in which the coerced one loses his free will and freedom.
If pressure does not give rise to lack of free will and freedom، in case lack of consent and peace of mind emanates from a non human agent، exigency is the result. Of course ، exigency may have an indirect human origin. However، if lack of consent and peace of mind limits free will and freedom not to the extent of their elimination، happening by a human agent، there would be duress. Therefore، coercion and duress are two separate institutions distinguished by their creating agent، and extent of freedom، and free will، having different titles and bearings.
خلاصه ماشینی:
"ق، ص363) فارغ از میزان جامعیت و مانعیت تعاریف پیش گفته، به نظر میرسد نکاتی از آنها مستخرج باشد که عبارتند از: دلالت بر اضطرار در حقوق کیفری و در نتیجه ارتکاب جرم، مسلوبالاراده نبودن مضطر، شمول اضطرار بر جان و مال و حیثیت خود یا دیگری، همپوشانی برخی تعاریف با دفاع مشروع و اکراه و مفاهیم مشابه، تعرض مضطر به حق، مال یا تمامیت جسمانی دیگری و گاهی به حق جامعه، جرم بودن رفتار مضطر در قانون جزا و اختلاف نظر در مورد محدودة اضطرار که فقط تلف جان است یا غیر آن را نیز شامل میشود.
اضطرار در قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 در قانون مجازات اسلامی، مادة 55 مقرر میکند: «هر کس هنگام بروز خطر شدید از قبیل آتش سوزی، سیل و طوفان به منظور حفظ جان یا مال خود یا دیگری مرتکب جرمی شود، مجازات نخواهد شد مشروط بر اینکه خطر را عمدا ایجاد نکرده و عمل ارتکابی نیز با خطر موجود متناسب بوده و برای رفع آن ضرورت داشته باشد.
مفهوم مخالف این شرط آن است که اگر فرد مورد نظر به هر طریق دیگری جز ارتکاب جرم میتواند اضطرار خود را برطرف نماید، حق ارتکاب جرم و استناد به اضطرار را ندارد؛ مثل جایی که فردی به واسطة گرسنگی شدید در معرض هلاک قرار گرفته ولی توان خرید طعام را دارد،در عین حال برای سد جوع اقدام به دزدی میکند یا گوشت خوک میخورد."