چکیده:
برای کشف معنای مراد آیات باید آنها را در همان بستر تاریخ نزولش مطالعه کرد. بر اثر بی توجهی به این مهم تفسیری که از بسیاری از آیات به دست داده می شود، با مراد واقعی آیات بسیار فاصله دارد. یکی از آیاتی که بیش تر در دوره های متاخر تفسیر نادرستی برای آن عرضه شده، آیه آفاق و انفس است. اغلب مراد از آفاق را عالم طبیعت یا عالم کبیر و مقصود از انفس را عالم انسان اعم از جسم و روح یا عالم صغیر یعنی خصوص روح می گیرند؛ حال که مراد واقعی این است که خداوند غلبه پیامبر اسلام(ص) و مسلمانان را بر مکه و نواحی اطراف مکه به مشرکان مکه نشان خواهد داد و از این رهگذر برای آنان روشن خواهد کرد که وعده های قرآن حق است و از سوی خداوند نازل شده است.
خلاصه ماشینی:
اغلب مراد از آفاق را عالم طبیعتیا عالم کبیر و مقصود از انفس را عالم انسان اعم از جسم و روح یا عالم صغیر یعنیخصوص روح میگیرند؛حال که مراد واقعی این است که خداوند غلبۀ پیامبر اسلام(ص)و مسلمانان را بر مکه و نواحی اطراف مکه به مشرکان مکه نشان خواهد داد و از اینرهگذر برای آنان روشن خواهد کرد که وعدههای قرآن حق است و از سوی خداوندنازل شده است.
طبری دلیل خود را بر رجحان دیدگاه نخست چنین بیان میکند که خداوند بهپیامبرش وعده داده بود،به این مشرکانی که او را دروغگو میشمردند،آیاتی را در آفاقنشان دهد و معقول نیست که آنان را تهدید کند،چیزی را به آنان نشان خواهد داد که دیدهبودند؛بلکه ضروری است که آن وعده به نشان دادن چیزی باشد که هنوز ندیده بودند؛نظیر غلبۀ پیامبر(ص)بر اطراف سرزمین مشرکان و نیز سرزمین خودشان.
ثانیا،با توجه به این که در آیۀ مورد بحث از آیاتی(نشانههایی)سخن رفته است که بهمشرکان مکه نشان داده خواهد شد،این روشن میسازد که مراد از آن آیات(نشانهها)نههلاکت اقوام پیشین نظیر عاد و ثمود است و نه دلایل توحید در آسمان و زمین؛چونمشرکان مکه آثار به جا مانده از هلاکت اقوام پیشین و نیز دلایل توحید در آسمان و زمینرا به چشم خود دیده بودند و بعد از نزول آیه نیز هیچ چیز جدیدی از آنان برای مشرکانمکه کشف نشده بود.
بنابراین،در همان دورۀ مکی به پیامبر اسلام(ص)و مسلمانان وعدۀ غلبه بر مشرکانمکه داده شده بود و آیۀ آفاق و انفس ناظر به چنین وعدهای است.