خلاصه ماشینی:
"آنچه درباره این اسناد قابل توجه است یکی وجود مشکلات عدیده بهداشتی و شیوع بیماریها در میان(1)-ایل شاهسون یکی از ایلهای بزرگ و تاریخی آذربایجان غربی است که در دامنهها و ارتفاعات کوه سبلانبه شکل نواری غربی-شرقی،از غرب اردبیل آغاز میگردد و تا کردقوشه ادامه دارد.
چون عشایر در ییلاق و قشلاق هستند،اکثریت افراد عشایر وروسای آنها سالی یکمرتبه رنگ حمام را نمیبینند و[یک کلمه ناخوانا]شستشو و طهارت وجودخارجی ندارد و اطراف چادرها مملو از کثافت و نجاست میباشد و چنانچه مقرر است که این عشایردر حال بدویت و چادرنشینی و ییلاق و قشلاق به سر برند،بهتر است اقلا پستهای امدادی بهداریسیار از طرف بهداری یا سازمان شاهنشاهی در محل ییلاق و قشلاق آنها مستقر گردد،تا بدینوسیلهکمکی به بهداشت آنها شود و بیماریهای تراخم و مالاریا در بین آنها رایج میباشد.
در سند دیگری به تاریخ 1330/11/16 چنین گزارش شده است: عنوان:سازمان خدمات اجتماعی شاهنشاهی وضع بهداشتی عشایر شاهسون فوقالعاده خراب و به واسطه نبودن وسایل لازم اصولبهداشتی بین آنها رعایت نمیشود.
وضعیت بهداری خلخال،ماکو و مختصری از اوضاع اقتصادی،اجتماعی و سیاسی 1در نامهای نسبتا طولانی دکتر همایون طبیب صحی ماکو خطاب به ریاست اداره صحیه کلمملکتی شرحی از اوضاع این منطقه و به ویژه مسائل بهداشتی آن ذکر شده که در اینجا قسمتهایاز آن بازنویسی شده است: مقام منیع ریاست اداره صحه کل مملکتی دام بقائهمحترما به عرض عالی میرساند در جواب متحد المال 16584/30145 13/8/20آن اداره محترمخاطر مبارک را مستحضر میدارد."