چکیده:
طرح مسئله: مادامی که دولت در معنای مدیریت شهری برای ارتقای سطح رفاه زندگی و برخورداری جوامع فقیر و به ویژه شهری نقش «تامین کننده مستقیم» را بجای «تسهیل گر» ایفا نماید، تنها دستاورد آن، افزایش تعداد دهان های بازی است که هر روز بر طبل وابستگی خود بیش تر می کوبند. لذا بررسی زمینه ها و چگونگی پیاده سازی شیوه «مقتدر سازی» اجتماع محلی از اهمیت اساسی برخوردار است.
روش: در این کار پژوهشی در کنار روش های اسنادی و کتابخانه ای، از شیوه های میدانی (کمی و کیفی) شامل پرسشنامه و جلسات بحث گروهی نیز استفاده شده است تا اطلاعات مورد نیاز گردآوری شود. چارچوب و مدل مفهومی این کار، تلفیقی از مدل پژوهشی اسکان غیررسمی، شاخص های سنجش رفاه و چهارچوب نظری مدل مقتدرسازی است. به لحاظ زمانی، این کار پژوهشی در طی سال های 1386، 1387 و 1388 انجام گردیده است. دسته ای از سئوالات در دو دوره مختلف از نمونه های ثابت (سرپرستان خانوار) پرسیده شده است تا تغییرات زمانی در محدوده زمستان 1386 و بهار 1388 نسبت به هم مقایسه گردد. در انتخاب نمونه با توجه به تعداد اعضای جامعه نمونه، محله میان آباد(حدود 40هزار نفر و 8 هزار سرپرست خانوار) ابتدا به انتخاب نمونه راهنما (pilot sample) بر اساس صفت آماری تمایل و عدم تمایل به مشارکت با مدیریت شهری، اقدام شد. با توجه به نسبت 67 درصد تمایل و 33 درصد عدم تمایل (20 از 30 و 10 از 30)، با سطح اطمینان بالای 95 درصد(0.954) و t برابر با 2، با استفاده از روش برآورد نمونه در توزیع های دوجمله ای، تعداد سرپرستان خانوار مورد پرسشگری، 396 به دست آمد که در نهایت، 400 مورد درنظر گرفته شد.
یافته ها: یافته ها نشان می دهند اولویت های رفاهی و نیازهای خانوارهای موجود در سکونتگاه های فقیر شهری (حاشیه نشین) تا اندازه ای متفاوت با سایر سکونتگاه های متعارف و فقیرنشین شهری است، اگرچه، از جنبه های مشابه نیز برخوردار است. از سویی سرمایه اجتماعی بالایی در بین خود این ساکنان جاری است هرچند که به نهاد مدیریت شهری اعتماد چندانی ندارند.
نتایج: نتیجه مطالعات نشان دهنده آن است که در سکونتگاه غیررسمی (فقیرنشین) مورد بررسی، راهکار مناسب جهت افزایش رفاه و ارتقای شرایط محیط زندگی، حرکت در چارچوب راهکار مقتدرسازی است که در این راستا، مواردی چون اعطای حق مالکیت، ایجاد اشتغال پایدار و افزایش سطح خدمات و تسهلات زیربنایی، از موارد اساسی است تا در راستای بهبود سرمایه اجتماعی و مقتدرسازی ساکنان، گام برداشته شود.
خلاصه ماشینی:
"نمودار 4-شکل شماتیک نحوۀ ارتقای رفاه و برخورداری سکونتگاههای حاشیهای(فقیرنشین)شهری بارویکرد مقتدرسازی (به تصویر صفحه مراجعه شود) منابع و مآخذ secnerefeR {E-اخوان بهبهانی،علی،نگاهی به تدوین سند کاهش فقر و چتر ایمنی رفاهاجتماعی،نشریه جامجم،تاریخ 12/7/1384 -ازکیا،مصطفی،و غفاری،غلامرضا،توسعه روستایی با تأکید بر جامعهروستایی ایران،انتشارات نی،تهران،چاپ اول،1383 -افروغ،عماد،خرده فرهنگها،مشارکت و وفاق اجتماعی،مجموعه مقالاتوفاق اجتماعی و فرهنگ عمومی،تهران،سازمان چاپ و انتشارات وزارتفرهنگ و ارشاد اسلامی،1378 -ایراندوست،کیومرث،«اسکان غیررسمی،جلوهای از توسعه ناپایدار شهری،مورد کرمانشاه»،به راهنمایی مظفر صرافی و ژیلا سجادی،دانشگاهشهید بهشتی،دانشکده علوم زمین،1386 -پاتنام،رابرت،1380،دموکراسی و سنتهای مدنی(تجربه ایتالیا و درسهاییبرای کشورهای در حال گذار)،ترجمه محمد تقی دلفروز،تهران،دفترمطالعات و تحقیقات وزارت کشور،چاپ اول،1999 -تاجبخش،کیان و دیگران،سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی،فصلنامه علمیپژوهشی رفاه اجتماعی،سال سوم،شماره دهم،ویژه سیاست اجتماعی -جمهوری اسلامی ایران،قانون اساسی و نیز قانون برنامه پنجساله(برنامهتوسعه)توسعه چهارم کشور -داودپور،زهره،کلانشهر تهران و سکونتگاههای خودروی،وزارت مسکن وشهرسازی،انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری،تهران،چاپ اول،1384 -رایفن،طرح توسعه و عمران حوزه نفوذ و تفصیلی اسلامشهر،جلد سوم -رحمتی،نور الدین،«مقتدرسازی سرمایه اجتماعی با الگوی بهینه مشارکتمحلهای بمنظور بهسازی محله سرشور مشهد»،به راهنمایی جمیله توکلینیا،دانشگاه شهید بهشتی،دانشکده علوم زمین،1387 -رفیعپور،فرامرز،کندوکاوها و پنداشتها،شرکت سهامی انتشار،تهران،1360 -سند مقتدرسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی،مصوب هیأتوزیران،وزارت مسکن و شهرسازی،سازمان عمران و بهسازی شهری،دبیرخانه ستاد ملی توانمندسازی سکونتگاههای غیررسمی،بهمن 1382E} &%03721EFRG037G% {E-صرافی،مظفر،به سوی تدوین راهبرد ملی ساماندهی اسکان غیررسمی«ازپراکندهکاری گزینشی تا همسویی فراگیر»،هفت شهر،فصلنامه عمران وبهسازی شهری کشور،شماره نهم و دهم،1381 -کاتو،مایومی،ارتقای شهری و مشارکت اجتماعی،هفت شهر،فصلنامه عمران وبهسازی شهری کشور،سال سوم،شماره هشتم،1381 -فیاضزاده،علی و مدنی،سعید،تأمین اجتماعی و رفاه اجتماعی«شاخصشناسیو سنجش»،فصلنامه تأمین اجتماعی،سال دوم،شماره چهارم -مرکز آمار ایران،نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن،سالنامه آماری1385 -هادیزاده بزاز،مریم،(ترجمه و تدوین)حاشیهنشینی و راهکارهای ساماندهیآن،شهرداری مشهد،1382 - 1 p,6002,tatibaH,tnemeltteS rettauqS gninifeD,savinirS iraH - nodnoL,egdeltuR,yhpargoeG nabrU,2002,leahciM,enoicaP - larutcetihcrA,ytilibaniatsuS riehT,stnemeltteS rettaqpS,cideC,hguP 5."