چکیده:
سقوط شاهنشاهی بزرگ هخامنشیان به دست اسکندرمقدونی و یاران او، پیامدهای متفاوت، اما تعیین کننده ای را در آن سرزمین بنیاد نهاد. از یک سو دوران کوتاه حکومت فاتح مقدونی (334- 323 ق.م) و آرمانهای ناتمام او برای ایجاد سرزمینی مشترک بین ایرانیان و مقدونیان با اهداف هلنیستی و از سویی دیگر، نبرد های خونین و طولانی جانشینان او برای تسلط بر سرزمینهای وسیع هخامنشیان، شرایطی را- بویژه در ایران باقیمانده از عهد دولت پارس – پدیدار ساخت که سرانجام چهره ای بسیار متفاوت تر از پیش به شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه مغلوب بخشید. سلوکیان که فاتحان مقدونی از فرات تا بلخ بودند، برای حاکمیت بر ایران تغییرات عمده ای را در ساختار سیاسی، اقتصادی فرهنگی مردمان منطقه فراهم ساختند که درپاره ای از شرایط تفاوتهای عمده ای با گذشته آن داشت. حضور بازرگانان و سپاهیان مزدور یونانی و مقدونی چهره تازه ای به آن جامعه بخشید و به دنبال آن شهرهایی پدید آمدند که به شدت با چهره گذشته شهرهای آسیایی متفاوت گردیدند. آنگاه لزوما با تغییرات جدید، فرهنگ های جدید نیز پدیدار شد و بزودی، آن شهرها به پایگاه های اقتصادی و فرهنگی سلوکیان فاتح مبدل گردیدند. آن شهرها-پولیس ها- که در این تحقیق به صورت اختصاصی شهر فرنگ نامیده می شوند، با اقتدار فرهنگ هلنیسم، بزودی گسترش یافته و نه تنها سبب ساز توسعه اقتصادی منطقه گردیدند، بلکه به پایگاه های قدرتمندی برای حفظ نظام دولت سلوکیان مبدل شدند. مقاله پیش رو، در صدد است روند شهر نشینی را در آن شهرهای نو ظهور و عوامل ایجاد و ماندگاری فرهنگ یونانی مآبی را در شهر فرنگ های ایران مورد توجه و تحقیق قرار داده، تاثیر آن شهرها و تغییرات پدید آمده را در ساختار های جدید اجتماعی و تاریخی مطالعه نماید.
The invasion of the Achaemenids Empire by Alexander the Great and his companions brought about many changes to Persia. Alexander’s Hellenic policy of continued invasions around the country for a long time created a different socio-cultural reality for the defeated country. Seleucians، as the successors of Alexander، caused various changes particularly in the field of social and economic structure of Persian، through the lands between Euphrates and Balkh.
The presence of the Greek and Macedonian traders and hired-armies as the main elements for the change، led to an establishment of a new form of city. The form، differing from that of the Asian cities in the area، soon became the economical-cultural centre for the Seleucians' conqueror. These cities grew in numbers in Persia and became strong legitimizing elements of power for the Seleucians.
This research focuses on the process of formation and inhabitation of these newly established cities as the key factor for the stability of the Hellenic culture in Persia. Also the degree of effect and changes that these cities made in the field of new social structure will be examined
خلاصه ماشینی:
نکته اینجاست که شهرهای تازه سازی که مقدونیان و یونانیان- در سرتاسر ایران زمین پدید میآوردند- تا چه اندازه برنیازها و شرایط شهرهای گذشته شرقی منطبق بود و یا به طور کامل از آن جدا شده و نمادهای تازهای را در آن سرزمین فتح شده به نمایش مینهاد؟ حقیقت انکار ناپذیر آن بود که شهرهای هلنی- شهر فرنگ های ایرانی(1)- نقاط اتکای امپراتوری عصر جانشینی اسکندر در ایران به شمار میآمد و مهمتر آن که حاکمان سلوکی به اهمیت اقتصادی آن پولیس های پر جمعیت و پر سود پی برده بودند و از آن پس، سیاستی که از سوی مقدونیان در زمینه تغییر فرهنگ ایرانیان از طریق زندگی شهری دنبال میشد، در واقع بخشی از اهداف کلی مبتنی بر تسلط و حضور دایم بر ایران زمین به شمار میآمد و نتیجة آن، ارتباط شهرهای تجاری صنعتی و تولیدی، بنادر و شهرهای حاشیة دریاهای غرب آسیا تا شرق دور را به نمایش می نهاد.
در واقع، سلوکیان از همان آغاز استقرار در سرزمینهای آسیایی تلاش مینمودند که نظمی نوین را جایگزین شرایط گذشته نمایند و از این کار لااقل دو منظور داشتند: برقراری اقتدار نظامی و سیاسی در سرزمینهای فتح شده و برخورداری از پشتوانة غیر ایرانی که به صورت ایجاد مهاجرنشینهای وسیع در سرتاسر ایران زمین، همراه با زمینههای توسعه تجاری و بازرگانی که برای آنان فراهم ساخته بودند و لزوما به پرداخت مالیات از سوی مهاجران صاحب حرفه و برآورد نیازهای مالی سلوکیان منجر میشد.