چکیده:
فضای روستا، مجموعه ای از زیرسیستم های مختلف است که هر یک از آنان، ضمن دارا بودن اجزا، عناصر و روابط درونی، نحوه سازمان یابی فضای روستا را تعیین می کنند. موزونی یا ناموزونی در سازمان یابی فضای روستایی، می تواند در قالب های مختلفی جلوه کند. در حال حاضر، یکی از مهمترین ناموزونی ها در ساماندهی فضای روستاهای کشور، در نحوه استقرار بافت مسکونی روستا در حاشیه رودخانه ها است. راهکارها و سیاست هایی که تاکنون برای اصلاح بافت مسکونی روستا در حاشیه رودخانه ها ارائه شده، غالبا جزءنگر بوده اند، یعنی دلایل بروز مشکلات و راه حل های مقابله با آنها را در زیرسیستم سکونتگاهی روستا جستجو کرده اند. در بررسی حاضر، از دیدگاه سیستمی و با تاکید بر ضرورت جامع نگری به مقوله رودخانه در روستاها، بر شناخت مؤلفه ها و بردارهای فضایی در آسیب شناسی تعیین حریم رودخانه در روستاها تاکید می شود، یعنی آسیب شناسی رفتار رودخانه، از منظر آسیب شناسی سازمان یابی فضای روستایی مورد مطالعه قرار می گیرد. جامعه آماری این پژوهش، تعدادی از روستاهای حاشیه رودخانه های گرگان رود در استان گلستان، ماسوله در استان گیلان، ایجرود در استان زنجان، لایجند در استان اصفهان، شاهرود در استان قزوین و رودخانه های جاجرود و کرج در استان تهران را شامل می شود. بر اساس نتایج تحقیق، ساماندهی سکونتگاه های حاشیه رودخانه ها و هدایت آن در طرح های هادی روستایی به سوی یک نظم فضایی، می تواند آثار پایداری بر اصلاح بافت سکونتگاه های روستایی بگذارد و آن را به سوی رفتاری قانون مند هدایت کند.
خلاصه ماشینی:
نتایج تحقیق وی نشان می دهد که با شناخت دقیق تر مسیل ها، پتانسیل آنها برای جبران حداقل بخشی از کمبود فضاهای باز شهری مشخص می شود که برای مثال ، می توان از موقعیت مکانی مناسب آنها به دلیل پراکندگی و حضور در همه سطح شهر و نیز تفاوت در میزان و مدت زمان جریان آب در آنها سخن گفت که موجب ایجاد تنوع در نحوه استفاده و بهره برداری از آنها می شود (مهذب طلاب ، ١٣٥:١٣٨٥).
متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق ، ارزش عرفی منازل مسکونی حاشیه رودخانه ها، میزان مشارکت روستاییان ، میزان اختلافات موجود در استفاده از رودخانه ، زمینه های مدیریت بادوام ، عوامل مؤثر بر تخریب و تبدیل مزارع کشاورزی به بافت مسکونی را شامل می شود.
جدول (١): توزیع پاسخگویان بر حسب نام رودخانه (به تصویر صفحه مراجعه شود) یافته های پژوهش خصوصیات زمینه ای الگوی زیست غالب در محدوده مورد مطالعه ، یکجانشینی مبتنی بر زراعت و بهره برداری محدود از دام است و عمده روستاهای منطقه ، به دلیل وجود منابع آب در محل استقرار فعلی شان شکل گرفته اند.