چکیده:
در کتابهای تاریخی و جغرافیایی و ادبی، به فراوانی از نام مکانهای قدیمی و تاریخی یاد می شود، ولی به دلیل از بین رفتن آن آبادیها و مکانها و به دلیل تحول و تغییرنامها،گاهی مؤلفان، مصححان و مترجمان این آثار، دچار لغزشهایی می شوند. در این مقاله برای چند نمونه از این نوع خطاها که مربوط به نامهای جغرافیایی آبادیهای ولایت بلخ قدیم است و در کتابهای سفرنامه ناصرخسرو، تاریخ بیهقی، نزهت القلوب، مسالک و ممالک اصطخری، تذکره جغرافیای تاریخی ایران، احسن التقاسیم و قانون مسعودی راه یافته، توضیحاتی آمده و اصلاحاتی پیشنهاد شده است. این نامها عبارت است از سدره/ سه دره، کلان/ سمنگان، طالقان / طایقان، مدر/ مادر، سیاهگرد / شاوکرد، رباط میله / مثله.
خلاصه ماشینی:
"کلیدواژه ها: سدره ، سه دره ، سمنگان ، کلان ، طالقان ، طایقان ، مدر، مادر، سیاهگرد، شاوگرد، بلخ مقدمه گذر زمان و رویدادهای روزگار باعث تغییر و تحولاتی در جوامع بشری می شود که یکـی از آنهـا خرابـی شهرهای قدیمی ، تأسیس آبادیهای جدید و تغییر جاها و نامهای تاریخی است و همین تغییرات گاهی مـا را در هنگام مطالعه کتب تاریخی و ادبی در تعیین و تصور جای دقیق بعضی از این مکانها دچار تردید یـا خطا می کند، یا گاهی نام آنها به غلط به صورت دیگری ضبط شده است .
اشتباهاتی که دربارة طالقان در کتب مختلف دیده می شود به این قـرار اسـت : در کتـاب مـسالک و ممالک اصطخری، تصحیح ایرج افشار، در ص٢٢٤ جایی که مؤلف به شرح مسافتهای بین نقاط واقع در محدوده گوزگانان و اطراف طالقان و فاریاب پرداخته است ، به جای طالقان ، طایقان ضبط شده اسـت کـه درست نیست ، زیرا طالقان واقع در تخارستان ، درکتب تاریخی به شکل طارکان و طایقان نیز ضبط شـده است (اصطخری ،١٣٦٨: ٢١٧؛ لسترنج ،١٣٧٣: ٤٥٥؛ حدودالعالم ،١٣٧٢: ٣١٥)، اما طالقان واقع در گوزگانـان در تمام کتب ، همواره طالقان نوشته شده است (اصطخری ،١٣٦٨: ٢١٣؛حدودالعالم ،١٣٧٢: ٣٠٧).
ضبط میلـه در این قسمت از متن تاریخ بیهقی ، نادرست است ، زیرا چنانکـه گفتـه شـد بنـابر آثـار بیرونـی و گردیـزی ، میله /رباط میله جایی در شرق ترمذ بوده است حال آنکه اندخود(واقع در شـمال اسـتان فاریـاب فعلـی ) و شبرغان (مرکز استان جوزجان کنونی )، هردو با فاصله زیادی در جانب غرب ترمذ قرار داشتند و تاکنون به همان نام باقی مانده اند(قاموس ، ١٣٣٥: ١٦٢ و ١٣٣٨: ١٥)."